Bijgewerkt: 17 november 2024
Het strafrecht is (nog) niet (voldoende) toegerust om om te gaan met oudervervreemding en ouderverstoting. Binnen het huidige kader is het onwaarschijnlijk dat er een aangifte wordt opgenomen, laat staan dat deze tot vervolging leidt.

Voor de toelichting hierna is het onderscheid dat wij hanteren tussen oudervervreemding en ouderverstoting van belang. Lees: Oudervervreemding en ouderverstoting iets anders?

Oudervervreemding strafbaar als ‘benadeling van de gezondheid’ volgens art. 300 lid 4 Sr?

Een kind heeft recht op een goede band (en contact) met beide ouders. Daarnaast is er in de rechtspraak in beginsel overeenstemming dat de afwezigheid van contact met een ouder of een negatief beeld over een ouder een ernstige ontwikkelingsbedreiging vormt voor het kind. Rechtbank Maastricht noemde al in 2007 oudervervreemding een vorm van kindermishandeling. Daarnaast is oudervervreemding in 2019 door Rechtbank Limburg gekwalificeerd als geestelijk geweld. Je zou kunnen stellen dat gedrag dat tot doel heeft het kind van de andere ouder te vervreemden gelijk staat aan psychische mishandeling van het kind.

Wat volledig onderbelicht blijft overigens is dat ouderverveemding ook richting de ex-partner een vorm van huiselijk geweld en psychische mishandeling is. Daarmee is dit gedrag o.i. in strijd met het Verdrag van Istanbul én 300 lid 4 Sr.

In 2017 oordeelde het Gerechtshof Den Haag in deze uitspraak dat strafbaarheid van psychische mishandeling ook in art. 300 lid 4 Sr te lezen is, d.w.z. als benadeling van de gezondheid.

Er is echter een heel zware toets. Voor een strafbaarstelling van een benadeling van de (geestelijke) gezondheid zal namelijk vast moeten komen te staan dat de benadeling opzettelijk plaatsvond. Ook moet vast komen te staan dat het niet slechts een poging was. Dit zijn zo zware voorwaarden dat er bij oudervervreemding bewijsproblemen ontstaan. Daarmee is het dus ook twijfelachtig of de politie überhaupt de aangifte opneemt, laat staan dat het Openbaar Ministerie daadwerkelijk gaat vervolgen bij oudervervreemding.

Psychische mishandeling wordt echter (mogelijk) expliciet strafbaar. Dit is de uitkomst van het Commissiedebat van 16 oktober 2024 waaraan naast Ingrid Coenradie Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid diverse leden van de Tweede Kamer deelnamen. Lees de opinie inclusief een concept wetsvoorstel over dit onderwerp.

Oudervervreemding strafbaar als ‘onttrekking aan het ouderlijk gezag’ volgens art. 279 Sr?

Aangifte op basis van “onttrekking aan het ouderlijk gezag” is in de praktijk afgesloten. Zie daarvoor onze Special: Aangifte bij niet-nakoming omgang. Bovendien; heb je geen ouderlijk gezag, dan kan je hiervan ook geen gebruik maken. Ook heeft oudervervreemding niet als doel om het kind aan het ouderlijk gezag te onttrekken, doch om het kind zichzelf – vanwege een gefundeerde afwijzing – aan dit ‘gezag’ te laten onttrekken.

Tot slot, zien we in veel situaties dat het niet-nakomen van een vastgestelde omgang, niet het begin is van een oudervervreemdingscampagne, maar het sluitstuk daarvan. M.a.w. de omgang wordt veelal pas niet nagekomen door de vervreemder als deze kan bouwen op de loyaliteit van het kind en het kind de band (en daarmee het contact) met de andere ouder volledig afwijst, althans in ‘voldoende mate’. Het is ook dit moment dat we zien dat rechtspraak/jeugdbescherming door de vervreemder wordt betrokken om ‘de stem van het kind’ kracht bij te zetten. Of dat deze het kind mandateert om zich te onttrekken aan een vastgestelde omgang.

Ouderverstoting strafbaar?

Aangifte tegen ouderverstoting, is o.i. een no-go omdat dit feitelijk aangifte tegen je kind betekent. Overigens kan een kind in beginsel niet zelf bepalen of er omgang is.

Andere oplossingsrichtingen?

We zien globaal de volgende oplossingsrichtingen, buiten het strafrechtelijk kader:

  • Inzetten op een uitbreiding van de zorg- en opvoeding, zodat je meer tijd hebt om een positieve balansfactor voor je kind te zijn.
  • Het trachten de hoofdverblijfplaats te krijgen van je kind. Lees ook onze Special: Oudervervreemding en ouderverstoting met in de rechtspraakbespreking een zaak waarin via een uithuisplaatsing het kind eerst in een neutrale omgeving werd gebracht, waarna het contact met de verstoten vader werd hersteld. En een omgekeerde situatie waarin vader de vervreemder was en moeder het hoofdverblijf kreeg van de kinderen, met daarnaast een extreem hoge dwangsom voor de vader van wel EUR 25.000 per dag.
  • Het inzetten op een rechterlijke beslissing die tot doel heeft om de verplichtingen van de ouders over en weer volgens de ouderschapsnormen van artikel 1:247 leden 2 en 3 BW nader gespecificeerd te krijgen en daarmee de vervreemdende ouder tot aantoonbaar goed gedrag te dwingen (nauwelijks ontgonnen terrein in het familierecht).
  • Eventueel betrokken hulpverlening, jeugdbescherming en de Raad voor de Kinderbescherming expliciet wijzen op de ouderschapsnormen. We ontraden het om zonder zeer duidelijke voorbeelden te stellen dat er sprake is van oudervervreemding, omdat het ook kan worden geïnterpreteerd als dat je de oorzaken uitsluitend bij de ander neerlegt.

Ben je van mening dat de andere ouder een actieve campagne voert om je kind van jou te vervreemden, dan is dit op zich een voor het kind onveilige situatie. Je kunt bijvoorbeeld contact opnemen met Veilig Thuis hiervoor. Verwacht hier echter niet veel van als er geen duidelijke kindsignalen zijn.

Is de verstoting inmiddels door het kind geïnternaliseerd en is het kind op een leeftijd dat het feitelijk zelf kiest om geen omgang te hebben (pubers/adolescenten), dan wordt het nog lastiger.

We lezen regelmatig in de rechtspraak dat de Raad voor de Kinderbescherming en een rechter het standpunt innemen dat er ‘rust’ moet komen in de situatie en dat er dan hopelijk ruimte komt dat het kind zelf weer contact opneemt. Lees in dit kader ook ons antwoord op: Door mijn puber verstoten. Wat kan ik juridisch nog?

Is je kind volwassen, dan is er geen mogelijkheid meer om via het familierecht iets te bereiken. Je kunt natuurlijk nog wel inzetten op constructieve communicatie; zowel richting je kind als richting de andere ouder. Overigens vinden we dat toch opmerkelijk; het ‘recht op familieleven’ van de ouder stopt tenslotte niet wanneer het kind 18 jaar wordt.

💬
Je bent niet alleen. Jaarlijks vinden meer dan 120.000 mensen antwoorden in onze kennisbank. Voor hulp of advies: neem gerust contact met ons op.

Lees ook dit

Meer vraag en antwoord

Meer kennisbank

Contact ons voor hulp

We begrijpen voor welke opgave je staat, zowel juridisch als persoonlijk. Vijf dagen per week helpen we ouders zoals jij. Is procederen onvermijdelijk? Ontdek onze kostenbesparende 'litigation support'. Lees over:

Tijdens kantooruren bel 085‑3013044 of stuur een e-mail naar team@fiduon.nl. Een eerste kennismaking is kosteloos. Lees enkele klantervaringen. We zijn landelijk actief.