Doorlooptijden lang. Snelrecht in het familierecht?

Bijgewerkt: 22 april 2024 | Leestijd: 3 minuten
Ben je genoodzaakt om binnen het familierecht te procederen? Dan is het niet zelden een opmaat voor jaren onzekerheid en stagnatie. Moet er snelrecht komen zodra er kinderen zijn betrokken?

Wanneer er duidelijkheid is, is onduidelijk

Eén van de vragen die regelmatig opkomt is wanneer een aangebrachte zaak op zitting komt en wanneer er definitief uitsluitsel te verwachten is. Helaas is het antwoord daarop op geen enkele manier met zekerheid te geven.

Logischerwijs zijn de termijnen met name lang als partijen het niet met elkaar eens zijn. In gevallen waarin één van partijen met gesubsidieerde rechtsbijstand procedeert bijvoorbeeld is het aannemelijk dat zaken sneller ook in hoger beroep en zelfs cassatie worden aangebracht.

Het is ook niet altijd zeker of een rechter de beschikking “uitvoerbaar bij voorraad” verklaart. Dit betekent dat de beslissing van de rechter al kan cq moet worden uitgevoerd, terwijl er nog de mogelijkheid bestaat voor hoger beroep.

Verder is de doorlooptijd natuurlijk afhankelijk van het soort zaak. Een overduidelijke spoedzaak, zoals bijvoorbeeld een omgangsregeling die niet wordt nagekomen of een kinderontvoering, komt gemiddeld genomen al binnen enkele weken op zitting. Een reguliere zaak over bijvoorbeeld gezag en omgang kan maanden onzekerheid tot zelfs meer dan een jaar stagnatie betekenen voor betrokkenen.

Kortom, er zijn meerdere factoren die het antwoord op de vraag ‘wanneer heb ik duidelijkheid’ beïnvloeden. En dan is er ook nog een belangrijk aspect van het veranderende aanbod van zaken richting rechterlijke instanties ten opzichte van de beschikbaarheid van rechters/raadsheren die de zaken inhoudelijk behandelen.

Onderzoek laat duidelijk correlaties zien

Om iets meer inzicht te krijgen in hoe dit nu in de praktijk uitwerkt hebben we de laatste uitspraken die zijn gepubliceerd van de 4 gerechtshoven t.w. die van Amsterdam, Arnhem-Leeuwarden, Den Bosch en Den Haag bekeken. Het beeld dat uit deze ruwe analyse naar voren komt is dat:

• zoals verwacht er en duidelijke relatie is tussen het karakter (spoedeisend of niet) en de doorlooptijd;
• er mogelijk verschillen zijn in gemiddelde doorlooptijd afhankelijk bij welk gerechtshof er wordt geprocedeerd; en
• het niet ongebruikelijk is dat er enorme uitschieters zijn qua doorlooptijd, zeker in het geval van tussenbeschikking op tussenbeschikking.

Het is absoluut niet ongebruikelijk dat bij een niet-spoedeisende hoger beroep zaak het minimaal een half jaar duurt voordat er een beslissing is. En zelfs 3/4 tot 1 jaar wordt nog ‘normaal’ geacht. De Rechtspraak hanteert deze termijn van 1 jaar zelf ook als maatstaf waarbij ze bijvoorbeeld ’trots’ melden dat 90% van de zaken binnen 1 jaar worden afgehandeld.

De Rechtspraak ziet het terugdringen van de doorlooptijden zelf als een punt van aandacht. Maargoed, gezien alleen al een doorlooptijd in hoger beroep van 1 jaar en een doorlooptijd in eerste instantie van naar verwachting eenzelfde duur (met enorme uitschieters) dan is met veel zekerheid te zeggen dat procederen in het familierecht over niet-spoedeisende zaken een zeer langdurige bezigheid is.

Is snelrecht in zaken waarin kinderen zijn betrokken een oplossing?

De vraag die dan ook opkomt, is of er geen fundamentele structuurwijziging nodig is om bijvoorbeeld kinderen die knel zitten tussen de ouders sneller duidelijkheid te geven. Dit zou ook kunnen bijdragen aan het voorkomen van ouderverstoting.

Stel, het uitgangspunt is 3 maanden per instantie, met een totaal dus van 6 maanden voor rechtbank + gerechtshof in plaats van 1 tot 3 jaar nu. Onder welke condities is zoiets haalbaar? Snelrecht?

De doorlooptijden in beeld gebracht

Tot het moment dat er eventueel structurele maatregelen zijn genomen om de doorlooptijden terug te dringen, fungeren de onderstaande tabellen wellicht als een grimmige herinnering dat doelen binnen het familierecht, ook al zijn ze in het belang van het kind, zeker niet zomaar zijn gehaald en dat er veel, zeer veel, geduld wordt gevraagd van kinderen, ouders en andere betrokkenen.

Het opvallende is wel dat er situaties voorkomen waarin het tijdsverloop een directe impact heeft op de rechtspositie van een partij en de uiteindelijke uitkomst van een zaak, ook voor het kind. Lees bijvoorbeeld dit eerdere blog-artikel.

Doorlooptijden in weken.

Nb: De beperkte scope van dit onderzoek is mede het gevolg van de wijze waarop de uitsprakendata door De Rechtspraak wordt ontsloten. Bepaalde basisgegevens zoals bijvoorbeeld de datum van uitspraak bij de rechtbank en de datum van de mondelinge behandeling bij het hof zijn gegevens die in de tekst van de uitspraak zijn verwerkt. Dit maakt het genereren van een dataset (nog) zeer arbeidsintensief. Ook is het slechts bij een beperkt aantal zaken mogelijk om de gehele traject bij zowel rechtbank, hof en eventueel hoge raad te volgen omdat niet alle uitspraken worden gepubliceerd. Dit artikel heeft dan ook primair als doel om de discussie aan te wakkeren.

Meer opinie

• Opinie-startpagina

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank