Thema · Van eenhoofdig naar gezamenlijk gezag

Bijgewerkt: 19 maart 2024 | Wetsingang: Art. 1:253c lid 1 BW | Leestijd: 18 minuten

Ouderlijk gezag is één van de meest voorkomende onderwerpen waarover wordt geprocedeerd binnen vechtscheidingen. Het zijn meestal vaders die een rechtszaak starten voor gezamenlijk gezag, omdat het ouderlijk gezag bij niet-gehuwden of niet geregistreerd samenwonenden automatisch (van rechtswege) toekomt aan de moeder.

Eén ding is cruciaal, nl: Gezag is niet een gunst dat een ouder moet verdienen, bijvoorbeeld door zich eerst actief met de opvoeding te bemoeien. Gezag hebben is een recht dat in beginsel ieder juridisch ouder toekomt.

Wordt gezamenlijk gezag verzocht, dan wordt er door rechters gekeken in hoeverre een kind klem of verloren kan raken tussen de ouders. M.a.w. of wijze waarop de communicatie tussen de ouders plaatsvindt, bij een gezamenlijk-gezag situatie leidt tot situaties die schadelijk kunnen zijn voor het kind. De rechter kan de afweging naar eigen inzicht maken. Dit maakt de uitkomst van een gezagsprocedure onzeker, ondanks het hiervoor genoemde uitgangspunt.

Gezag is een onderwerp dat veel emoties losmaakt. Dit geldt vooral voor ongehuwde vaders die zich achtergesteld voelen ten opzichte van gehuwde vaders. En bij moeders die zich genoodzaakt zien om met de vader te overleggen en samen tot beslissingen te komen.

In de rechtspraak zien we in toenemende mate dat het enkel stellen dat de communicatie slecht en onverbeterlijk is, niet automatisch ertoe leidt dat gezamenlijk gezag onmogelijk is. Van belang is dat je als ouder – die niet het gezag heeft – kunt laten zien dat je wel in staat bent tot normale communicatie met de andere ouder.

Bovendien kan de rechter bijvoorbeeld juist wel gezamenlijk gezag toekennen als de met het gezag belaste ouder de andere ouder op geen enkele wijze een opening biedt om betrokken te zijn bij het leven van het kind, aldus de Hoge Raad in deze uitspraak.

Het kwam voor dat er een tussenvorm werd gehanteerd in de vorm van “uitgekleed gezag“.  Deze variant is na een uitspraak van Gerechtshof Den Haag op 25-3-2020 niet meer toegepast.

Tenslotte; de rechter vraagt in veel gevallen de Raad voor de Kinderbescherming om onderzoek te doen naar de inter-ouder situatie en over het ouderlijk gezag te adviseren. De onderzoeksvraag die de rechter daarvoor aan de raad meegeeft is veelal heel breed. Dit betekent dat het belangrijk is om een verzoek zorgvuldig in te leiden met welwillend gedrag.

Is een rechtszaak onvermijdelijk? Lees hierna onze inzichten en voorbeelden van rechterlijke uitspraken in vergelijkbare situaties. Ontdek ook onze kostenbesparende 'litigation support'.

Contact een specialist

Bezoek vraag en antwoord

Doe mee met onderzoek

Contact ons voor hulp.
Lees hierna verder ↴

Inzichten

  1. Klemcriterium staat centraal.
  2. De rechter vraagt advies aan de Raad voor de Kinderbescherming. De uitkomst daarvan is zeer afhankelijk van de toegewezen Raadsonderzoeker. Het komt met enige regelmaat voor dat de Raad stelt dat pas sprake kan zijn van gezamenlijk gezag als de communicatie weer normaal is t.w. als er ‘rust is tussen de ouders’. Dit is een bekend en veel gebruikt standpunt waarmee met name hoofdverblijfouders lange tijd uit de wind gehouden kunnen worden.
  3. Er is een kentering in de rechtspraak op twee vlakken. Dat er een dreiging is dat de kinderen klem zitten leidt niet automatisch tot afwijzing van het verzoek. Hetzelfde geldt voor een slechte communicatie tussen de ouders.
  4. Wanneer er geen contra-indicaties zijn bij de andere ouder, m.a.w. als deze consistent meewerkend/overleggericht/welwillend gedrag laat zien, is verweer tegen het verkrijgen van gezamenlijk gezag uiteindelijk weinig kansrijk.
  5. Veel fysieke afwezigheid, zoals verblijf in het buitenland, kan reden zijn om geen gezamenlijk gezag te krijgen.

  • In hoeverre is er communicatie tussen de ouders en zijn zij in staat om gezamenlijk te overleggen en tot beslissingen te komen?
  • Voor zover het kind mogelijk wel klem- en verloren is tussen de ouders, in hoeverre is dan te verwachten dat hier binnen afzienbare tijd verandering in komt?
  • De uitkomsten van het onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming.
  • Zijn er andere (ernstige) contra-indicaties; zoals een kans op ontvoering?

Contact ons voor hulp.
Lees hierna verder ↴

Rechtspraak

Je leest een selectie. Deze wordt regelmatig bijgewerkt. Meer uitspraken of research nodig? Contact ons voor hulp.

Gezamenlijk gezag toegewezen

Een vader wil eveneens het ouderlijk gezag over zijn kind van 3 jaar. Eerder is de omgang die zijn kind met hem heeft stapsgewijs opgebouwd. Het kind staat onder toezicht en bovendien zijn ouders in staat om over kleine zaken althans afspraken te maken. De Raad voor de Kinderbescherming is voor gezamenlijk gezag en de gecertificeerde instelling ook. De moeder is echter nog steeds tegen het gezamenlijk gezag omdat ze vindt dat de communicatie eerst (nog) beter moet worden.

De rechter ziet in het geheel geen situatie meer waarin het kind mogelijk klem raakt. Er is nog een gezinsvoogd betrokken. Daarnaast heeft de vader in de afgelopen jaren voldoende aangetoond dat hij de ouderlijke verantwoordelijkheid over zijn kind wil en kan dragen.

Volledige uitspraak

Naschrift:

Een uitspraak die past in de trend dat door de rechtspraak steeds minder snel het klemcriterium van toepassing wordt geacht. Moeder blijft zich verzetten onder verwijzing naar de communicatie. Zowel raad als de GI zijn het hiermee niet eens. De casusbeschrijving toont o.i. een welwillende vader die voldoende heeft aangetoond dat hij de ouderlijke verantwoordelijkheid over het kind wil en kan dragen.

Dit laatste toetspunt van de rechter is er één die we toejuichen, tegelijk is dit ook een ongebruikelijke overweging in dit type zaken.

Een vader en een moeder hebben twee kinderen. De vader ziet de kinderen weinig/nauwelijks en wil meer omgang. Ook wil hij gezamenlijk gezag. Dit wordt in eerste aanleg bij de rechtbank toegewezen. Ook wordt er een zorgregeling vastgesteld.

Moeder is het niet eens met de uitspraak en gaat in hoger beroep bij Gerechtshof Den Bosch. Daarin voert ze aan dat ze altijd de beslissingen over de kinderen heeft kunnen nemen, waarbij de kinderen ook gebaat waren. Dat ze samen met de vader beslissingen over de kinderen zou moeten gaan nemen levert bij haar een grote weerstand op. Die weerstand is voornamelijk ingegeven doordat de vader in het verleden meerdere malen onbetrouwbaar is gebleken. Daarbij komt dat de communicatie tussen partijen aanvankelijk al slecht was, maar sinds de rechtbankbeschikking geheel uitblijft.

Het hof overweegt o.m. dat: “het belang van de kinderen er in deze zaak niet mee gediend is dat de moeder met het eenhoofdig gezag belast blijft. Indien de moeder alleen met het gezag belast blijft, bestaat het risico dat de vader meer en meer uit het leven van de kinderen geweerd zal worden, nu ieder contact tussen de vader en de kinderen -ondanks meerdere hulpverleningstrajecten- gedurende lange tijd ontbreekt.”

Het hof overweegt daarnaast dat: “de situatie waarin de kinderen klem dreigen te raken tussen de ouders in deze zaak niet zozeer ziet op de problemen ten aanzien van het nemen van gezagsbeslissingen, maar op het niet kunnen hebben van onbelast contact met beide ouders, zodat het toewijzen van het gezamenlijk gezag een instrument is om het recht op ‘family life’ tussen de vader en de kinderen toch te verwezenlijken.”

Volledige uitspraak

Naschrift:

Een uitstekende uitspraak van Gerechtshof Den Bosch. Wat vooral opvalt is dat het hof zich niet laat gijzelen door de standaard klem-argumenten, maar gewoon benoemt waar het om gaat namelijk, dat de kinderen geen onbelast contact hebben met beide ouders en indirect dat moeder zich onvoldoende houdt aan haar 1:247 lid 3 BW plicht om het contact tussen de kinderen en vader te bevorderen.

Wat verder opvalt is dat de vader op voorhand lijkt aan te geven ‘gewoon mee te werken’. Dit is een gevaarlijke tactiek die in dit geval voor de vader geen invloed heeft. In eerdere zaken hebben we het standpunt gelezen dat een soort ‘vrijwillig uitgekleed ouderlijk gezag‘ ook tot het argument kan leiden dat gezamenlijk gezag dan ‘geen meerwaarde’ heeft.

De beschikking bevat nog meer informatie over waarom de kinderen geen contact willen met de vader. Het is het klassieke argument: De kinderen willen niet, de kinderen hebben een sterke wil, de moeder stimuleert hen wel, maar kan ze niet dwingen. De vader stelt daarop dat: “wanneer de moeder niet intrinsiek wil dat hij met de kinderen contact heeft, hij zich daarbij neerlegt en dat de kinderen dan verder zonder de vader zullen opgroeien.” Dit leidt ertoe dat Hof Den Bosch de Raad voor de Kinderbescherming opdracht geeft te onderzoeken of “er nog mogelijkheden zijn waarbij op enigerlei wijze in de toekomst een (onbelast) contact tussen de vader en de kinderen kan worden gerealiseerd.” Zie in dit kader ook onze special over ouderverstoting.

Een vader en een moeder hebben twee kinderen. Over de oudste hebben ze gezamenlijk gezag, over de jongste heeft de moeder alleen het gezag. De vader wil graag ook gezag over de jongste wat in eerste aanleg wordt toegewezen. Moeder wil dit echter niet en ze wil ook eenhoofdig gezag over de oudste. De communicatie is slecht, echter de ouders worden begeleid om dit te verbeteren. De ouders zijn bovendien nog steeds met elkaar in overleg.

Hof Den Bosch ziet in het geheel onvoldoende reden om af te wijken van het wettelijke uitgangspunt vóór gezamenlijk gezag en geen situatie te zien waarin ‘klem of verloren’ dreigt.

Volledige uitspraak

Naschrift:

Wat vooral opvalt is enerzijds een moeder is die eenhoofdig gezag wil doch die de vader ogenschijnlijk niet informeert en consulteert. Dit maakt deze uitspraak mede daarom de juiste beslissing. Wat echter wél opmerkelijk is aan de zijde van de vader is dat hij kennelijk overweegt om naar het buitenland te verhuizen, doch dat die plannen nog niet concreet zijn. Het is aannemelijk dat dit opnieuw tot spanningen gaat leiden tussen de ouders als vader dit plan doorzet en dat de kinderen (opnieuw) een ‘verlies’ te verwerken krijgen. Dit is de essentie…. Kinderen worden de dupe van ouders die hun eigen leven naar eigen inzicht willen vormgeven en daarbij ook keuzes maken die de kinderen rechtstreeks raken. Wellicht moet een verhuisverbod verder dan 10km de defacto standaard worden.

Een vader wil graag eveneens het ouderlijk gezag over zijn 3 jarige kind. De moeder is het hiermee niet eens en voert hiervoor aan dat de communicatie tussen de ouders onvoldoende is. De ouders doen een ouderschapsbemiddelingstraject. Dit slaagt echter niet.

Desondanks adviseert de raad om gezamenlijk gezag vast te stellen, hetgeen de rechter overneemt. Er is een voorlopige omgangsregeling. De rechter neemt het advies van de raad over en belast de vader eveneens met het ouderlijk gezag. Daarnaast overweegt de rechter onder andere:

De rechtbank constateert dat de communicatie tussen de ouders en het vertrouwen in elkaar voor verbetering vatbaar is, maar is van oordeel dat dit onvoldoende is daaraan de conclusie te verbinden dat [minderjarige] klem of verloren zal raken tussen de ouders als zij gezamenlijk gezag hebben. In de procedure is gebleken dat de ouders het oneens zijn over veel ‘kleine’ zaken, maar niet of onvoldoende onderbouwd dat zij het principieel oneens zijn over gezagskwesties. Daarnaast is er de afgelopen jaren veel ruis geweest doordat de vader meer omgang wilde en de moeder dat niet wilde. De rechtbank neemt nu een eindbeslissing over de omgang tussen [minderjarige] en de vader. De verwachting is dat die duidelijkheid de verstandhouding tussen de ouders en de communicatie ten goede zal komen.

Volledige uitspraak

Naschrift:

Eindelijk weer een uitspraak waarin hoofdzaak van bijzaken gescheiden worden en de rechter onderkent hoe onenigheid over de zorgverdeling de onrust drijft. Dat geschreven ontbreekt andermaal in de uitspraak in hoeverre beide ouders zich individueel hebben gehouden en houden aan de verplichtingen die komen met het ouderlijk gezag, zoals de ouderschapsnormen en de informatie- en consultatieplicht.

Een moeder heeft samengevat emotionele weerstand tegen gezamenlijk gezag met de vader. Ze denkt dat het in de praktijk niet zal functioneren.

Rechtbank Amsterdam vindt dit onvoldoende om vader het gezag te onthouden en overweegt o.m.:

“De ouders zijn, ieder voor zich, betrokken ouders die het beste voor hun kinderen willen en die in het belang van de kinderen over hen kunnen communiceren op een volwassen wijze, zonder de kinderen te belasten. Dat er onderwerpen zijn waarover de ouders van mening verschillen, dat de communicatie niet altijd vlekkeloos verloopt en dat er soms irritaties zijn, is iets waar de ouders als volwassenen mee zullen moeten (blijven) omgaan. De rechtbank is van oordeel dat de ouders prima in staat moeten worden geacht gezamenlijk belangrijke beslissingen over de kinderen te nemen als weldenkende volwassenen. Dat is ook het uitgangspunt voor ouders van kinderen. Het verzoek van de vader is daar op gebaseerd. Het is, in beginsel, het recht van iedere ouder om een stem te hebben bij belangrijke beslissingen die over zijn of haar kind genomen moeten worden.”

Volledige uitspraak

Naschrift:

Wat ons betreft een uitstekende overweging van Rechtbank Amsterdam die een einde maakt aan de ongefundeerde blokkade van de moeder. Wat we hier extra benadrukken is de overweging van de rechter dat het uitgangspunt voor ouders van kinderen is dat zij gezamenlijk beslissingen nemen als ‘weldenkende volwassenen’. Deze plicht wortelt in de ouderschapsnorm van artikel 1:247 lid 2 BW.

Gezamenlijk gezag afgewezen

Een vader verzoekt gezamenlijk gezag echter heeft moeite om zijn emoties onder controle te houden in de afstemming met de moeder. Gezamenlijk gezag vraagt meer afstemming tussen de ouders en dit kan mogelijk tot meer conflicten leiden. Daarom acht Rechtbank Amsterdam het nog te vroeg voor gezamenlijk gezag.

Volledige uitspraak

Een vader die eigen communicatieregels dicteert, terwijl de moeder met hem tracht te overleggen over o.m. bijzondere zorg voor één van zijn twee kinderen, krijgt geen gezag over dat kind. Lees de tussenuitspraak voor meer inzicht in het gedrag van vader.

Volledige uitspraak

Een vader die enige tijd in detentie heeft gezeten ziet in 1 jaar het contact met zijn kinderen hersteld worden. Hij wil nu ook gezamenlijk gezag. Te vroeg vindt hof Arnhem-Leeuwarden en wijkt hiermee af van het oordeel van de rechtbank in eerste aanleg.

Het hof hanteert nog andere beoordelingscriteria, namelijk dat door de afwezigheid van de vader de ‘samenwerking niet is geworteld’ en er voor een gezamenlijke gezagsuitoefening een ‘zekere verbinding’ nodig is tussen de ouders. In deze zaak is er vrijwel geen contact tussen de ouders.

Volledige uitspraak

Naschrift:

De hierboven genoemde criteria zien we eigenlijk nooit. We vragen ons af in hoeverre de praktijk erbij gebaat is dat er geen consistent wegingskader lijkt te zijn, zoals bij verhuizen bijvoorbeeld.

Vader had (kort na de geboorte van hun kind) de handtekening van moeder vervalst voor de toestemmingsverklaring gezamenlijk gezag. De inschrijving in het gezagsregister was daardoor onterecht gedaan. Opmerkelijk is dat moeder hiervan pas meer dan 4 jaren na dato achter kwam cq werk van maakte.

Toch oordeelde de rechtbank dat vader gezamenlijk gezag zou hebben met de moeder. Het gerechtshof komt echter tot een andere oordeel. Een oordeel dat samenhangt met de kwetsbare situatie van het kind in de vorm van een Autisme Spectrum Stoornis. Hierdoor zou het kind (extra) baat hebben bij structuur en duidelijkheid. Mede omdat er geen verbetering te verwachten zou zijn in de situatie tussen de ouders.

Volledige uitspraak

In deze zaak was het gezamenlijk gezag voor vader in eerste instantie toegewezen, doch het gerechtshof oordeelde anders.

Inmiddels waren er meerdere situaties geweest waaruit bleek dat het gezamenlijk gezag toch niet functioneerde. Zo had vader bijvoorbeeld geweigerd om een kopie van zijn ID-bewijs aan moeder te verstrekken ten behoeve van een vakantie en gaf hij ook niet (onvoorwaardelijk) toestemming om een hulpverleningstraject te starten. Tevens was er al jaren geen contact tussen hem en zijn kind.

Volledige uitspraak

Contact ons voor hulp.
Lees hierna verder ↴

Bezoek ook de vraag en antwoord-sectie met meer dan 100 antwoorden op vragen uit de praktijk.