Protocol Rechterlijk Verlof bij Omgangsbeperking

Bijgewerkt: 15 september 2025 | Leestijd: 5 minuten
Het Protocol Rechterlijk Verlof bij Omgangsbeperking geeft duidelijkheid en rechtszekerheid in situaties waarin zorgen bestaan over de veiligheid van een kind tijdens omgang met een ‘(vermeendelijk) onveilige ouder’. Het protocol waarborgt dat beslissingen over het beperken, opschorten of voorwaardelijk maken van omgang altijd langs een onafhankelijke rechter gaan. Dit artikel een vervolg op de opinie: Informele macht, formele schade: het (quasi) omgangsadvies van Veilig Thuis en artikel 8 EVRM.

Zoals in het artikel over het (quasi) omgangsadvies reeds aangestipt, is het de vraag of de daar genoemde juridische bijsluiter bij het omgangsadvies van Veilig Thuis voldoende gaat zijn. Daarom introduceert dit artikel een systeem dat daadwerkelijk waarborgen biedt. Het doel: ervoor zorgen dat de Nederlandse overheid voldoet aan haar verplichtingen onder EVRM en IVRK.

Kern van het protocol

Veilig Thuis (en de politie) mag nooit zelfstandig adviseren tot opschorting of beperking van omgang. Hun rol is signaleren en melden. Zodra zij zorgen hebben, brengen zij deze bij de Raad voor de Kinderbescherming.

De Raad voor de Kinderbescherming dient vervolgens een (spoed)verzoek tot verlof in bij de rechtbank. De rechter toetst marginaal: alleen of sprake is van acute noodzaak en of de maatregel proportioneel is. Pas na rechterlijk verlof mag een advies volgen om omgang te beperken, opschorten of van voorwaarden te voorzien.

In gevallen van aantoonbaar acuut en levensbedreigend gevaar mag Veilig Thuis (en de politie) wél direct adviseren om in te grijpen. Zij stuurt dit advies gelijktijdig door naar de Raad, die binnen 24 uur een verzoek tot verlof indient bij de rechtbank. Zo blijft directe bescherming van het kind mogelijk, terwijl de rechter zo snel mogelijk toetst.

Voorwaardelijk verlof

Een verleend verlof is altijd voorwaardelijk. De ouder die zich erop beroept, start binnen twee weken na het verleende verlof een gerechtelijke procedure voor integrale toetsing. Blijft deze stap uit, dan vervalt het verlof van rechtswege en herleeft de oorspronkelijke omgangsregeling onmiddellijk. Veilig Thuis (en de Politie) handelt hier ook naar.

De integrale toetsing door de rechter zorgt ervoor dat alle belangen, standpunten en feiten volledig aan bod komen. Daarmee voorkomt het protocol dat voorlopige maatregelen onnodig voortduren zonder onafhankelijke afweging. Het kind (en diens belang) wordt hiermee empowered door de rechtspraak.

Waarom dit protocol noodzakelijk is

In de praktijk beperken/beëindigen ouders regelmatig op basis van adviezen van Veilig Thuis (of de Politie) de omgang tussen hun kind en de andere ouder. Hoewel Veilig Thuis (en de Politie) formeel geen bevoegdheid heeft om omgang te stoppen, krijgen de adviezen vaak feitelijk een bindende werking. Dit zet fundamentele rechten van ouders en kinderen onder druk en creëert een grijs gebied.

De kernproblemen zijn:

• Omzeilen van de rechter: omgang kan langdurig worden gefrustreerd zonder onafhankelijke toetsing van noodzaak en proportionaliteit (art. 8 EVRM en 6 EVRM).
• Risico op misbruik: subjectieve zorgen of andere motieven kunnen leiden tot feitelijke beperkingen zonder rechterlijke controle.
• Rechtsongelijkheid: de ouder die geraakt wordt door de beperking moet zelf stappen zetten om omgang te herstellen en loopt procedurele achterstand op.
• Verharding van conflicten: het ontbreken van een rechterlijke toets vergroot escalatie en blijvende schade aan de kind-ouderrelatie.

Het protocol biedt hiervoor oplossingen:

• een heldere rolverdeling (Veilig Thuis en/of Politie signaleren, de Raad vraagt verlof, de rechter beslist);
• een verplichte rechterlijke toets voor iedere omgangsbeperking;
• versnelde rechtsbescherming doordat de ouder binnen twee weken een volledige toetsing initieert;
• bescherming van kind én ouders door steeds een onafhankelijke proportionaliteits- en noodzaakstoets.

Kritiek en reflectie

Bij de invoering van dit protocol spelen mogelijk ook zorgen:

1. Vertraging bij acute onveiligheid
   Het protocol kan worden gezien als extra stap. De spoedroute bij levensbedreigend gevaar vangt dit op, al blijft er altijd enig risico.

2. Minder handelingsruimte voor professionals
   Professionals verliezen bevoegdheid om direct te adviseren tot beperking. Hun rol is echter duidelijk: signaleren en melden, niet quasi-juridisch beslissen.

3. Zwaardere belasting voor Raad en rechter
   Het protocol vraagt extra capaciteit en snelle procedures. Dit vraagt organisatie, maar is noodzakelijk om fundamentele rechten te borgen.

4. Risico bij niet-naleving termijn
   Als de ouder nalaat tijdig een procedure te starten, herstelt omgang automatisch, ook in risicovolle situaties. Dit is bewust zo ingericht om willekeur te voorkomen. Bij structureel gevaar blijven reguliere kinderbeschermingsmaatregelen beschikbaar.

5. Onduidelijkheid over acuut gevaar
   Professionals moeten scherp beoordelen wanneer sprake is van levensbedreigend gevaar. Scholing en duidelijke definities kunnen dit risico verkleinen.

6. Strategisch gebruik van spoedroute
   Ouders of instanties kunnen gevaar overdrijven om snel omgang te stoppen. De verplichte rechterlijke toets en de plicht om binnen twee weken een procedure te starten remt dit misbruik.

Conclusie

Het Protocol Rechterlijk Verlof Omgangsbeperking maakt een einde aan het grijze gebied waarin omgangsbeperkingen feitelijk kunnen ontstaan zonder rechterlijke toets. Het beschermt het recht op omgang, terwijl het in acute situaties direct ingrijpen mogelijk houdt. Elke beperking van omgang gaat voortaan langs de rechter. Daarmee wordt voldaan aan artikel 6 EVRM en 9 IVRK.

Meepraten?

Deelnemen aan discussie over dit onderwerp kan op Linkedin. Reageer je liever niet publiek via Linkedin, stuur dan een email naar team@fiduon.nl o.v.v. Protocol Rechterlijk Verlof Omgangsbeperking.

Wist je dit?

Lees ook dit

• Opinie: Pamflet Nationaal Actieplan: Uit contact na 2027 alleen na rechterlijke beslissing!
  • Opinie: Informele macht, formele schade: het (quasi) omgangsadvies van Veilig Thuis en artikel 8 EVRM (deel 1)
• Opinie: Intieme terreur en dwingende controle door systeem-triangulatie

Meer opinie

• Opinie-startpagina