Naar een rijke en betrouwbare gerechtelijke feitenvaststelling in het digitale tijdperk

Bijgewerkt: 4 oktober 2025 | Leestijd: 4 minuten
In het kort: Het digitale tijdperk biedt de familierechtspraak een unieke kans om de naleving van artikel 21 Rv daadkrachtig te ondersteunen. Dit artikel verplicht partijen de feiten volledig en naar waarheid aan te voeren. De huidige praktijk van selectieve screenshots en geknipte e-mails ondermijnt dit fundamentele gebod. Integrale digitale exports en moderne analysetools bieden daarentegen een rijk, betrouwbaar en contextueel beeld van de ouderlijke interactie. Dit is geen technische upgrade, maar een essentiële stap om het kindbelang (artikel 3 IVRK) en de waarborgen van een eerlijk proces (artikel 6 EVRM) te realiseren. De instrumenten zijn voorhanden; het is tijd ze te benutten.

Het vraagstuk

De communicatie tussen ouders speelt zich in toenemende mate af via digitale kanalen. Deze ontwikkeling stelt de rechtspraak voor een fundamentele keuze: blijven vertrouwen op de door partijen geselecteerde fragmenten of de sprong maken naar een robuuste benadering van bewijsvoering. Het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering voorziet in artikel 149 Rv e.v. reeds in een kader, met de vrije bewijswaardering (artikel 152 Rv) en de ambtshalve mogelijkheid nader bewijs te verlangen (artikel 22 Rv) als hoekstenen. Het actief benutten van deze bevoegdheden voor integrale digitale data is de logische volgende stap in de professionalisering van de familierechtspraak.

Het rechtsstatelijk risico

Het aanhouden van de huidige, fragmentarische aanpak houdt een reëel rechtsstatelijk risico in dat verder reikt dan de procedure zelf. Het schendt het equality of arms-beginsel van artikel 6 EVRM, doordat het een strategisch voordeel biedt aan de meest procedureel vaardige ouder.

Een fundamenteel risico schuilt in het miskennen van systematische gedragspatronen. Op basis van een fragmentarisch beeld kunnen weliswaar deelconclusies worden getrokken, maar deze missen de nauwkeurigheid en diepgang die nodig zijn voor een effectieve interventie. Dit leidt ertoe dat kansen voor gerichte hulpverlening en gedragsinterventies worden gemist, omdat de daadwerkelijke, vaak subtiele dynamiek tussen ouders onzichtbaar blijft.

Cruciaal is dat deze aanpak subtiele vormen van psychisch geweld en controlemechanismen veelal onzichtbaar laat. Zonder de integrale communicatiestroom zijn patronen van isolatie, intimidatie, emotionele chantage of chronische verbale agressie moeilijk te herkennen. Dit is in strijd met de verplichtingen van de staat uit het Verdrag van Istanbul (artikel 3 onder e en artikel 48), dat voorschrijft dat alle vormen van geweld, inclusief psychisch geweld, moeten worden voorkomen, bestreden en vervolgd. De huidige praktijk van bewijsvoering belemmert de effectieve uitvoering van deze verplichting in het familierecht.

Een oproep aan de praktijk

De Raad voor de Rechtspraak wordt opgeroepen het voortouw te nemen in deze noodzakelijke transformatie. Drie concrete acties zijn hiervoor vereist:

1. Omarm integrale exports als standaard: Leg vast in de procesreglementen dat partijen op grond van artikel 21 Rv verplicht zijn om integrale, gecertificeerde exports van relevante communicatiekanalen over te leggen. Erken selectieve screenshots niet langer als toereikend bewijs.
2. Ontwikkel ondersteunende analyse-instrumenten: Investeer, in samenwerking met het NFI/NIFP, in een platform dat de rechter ondersteunt bij de analyse van grote hoeveelheden communicatiedata. Automatische detectie van patronen (escalatie, responsiviteit, taalgebruik) versterkt de rechter in zijn vrije bewijsleer en waardering (artikel 152 Rv) en helpt bij het identificeren van zorgwekkende subtiele dynamieken.
3. Faciliteer kwaliteitscontrole: Implementeer een systeem dat de volledigheid en consistentie van aangeleverde exports verifieert. Dit biedt de rechter direct inzicht in de betrouwbaarheid van het digitale bewijsmateriaal en dient als waarborg tegen manipulatie.

Conclusie

De keuze voor integrale digitale bewijsvoering is een principiële keuze voor kwaliteit, precisie en rechtszekerheid. Het is een kans om het vertrouwen in de familierechtspraak te versterken door de feitenvaststelling te moderniseren en daadwerkelijk te laten aansluiten bij de werkelijkheid van gezinnen. Meer nog, het is een noodzakelijke voorwaarde om de verplichtingen uit het IVRK, EVRM en het Verdrag van Istanbul na te komen, en om ingrijpende beslissingen te grondvesten op een beeld dat recht doet aan de volledige complexiteit van de inter-ouderlijke relatie. Laten we deze stap zetten. Voor de kinderen en ouders aan wie wij de meest zorgvuldige rechtspraak verschuldigd zijn.

Slotopmerking

Zoals hiervoor reeds aangestipt zijn er in Nederland al instituties (NFI/NIFP) die op dit vlak de werklast voor de rechtspraak voor een belangrijk deel inhoudelijk kunnen wegnemen. Hierover gaat Deel 2.

Meepraten?

Deelnemen aan discussie over dit onderwerp kan op Linkedin. Reageer je liever niet publiek via Linkedin, stuur dan een email naar team@fiduon.nl o.v.v. Naar een rijke en betrouwbare gerechtelijke feitenvaststelling in het digitale tijdperk.

Lees ook dit

• Special: De waarheid in het familierecht
• Opinie: Waarom niet (meer) NIFP bij ‘complexe’ scheidingen?
• Opinie: De familierechtspraak moet meer gezag krijgen

Meer opinie

• Opinie-startpagina