MASIC en het onzichtbare geweld: hoe selectieve definities, vraagstelling en geheimhouding rechtsongelijkheid vergroten

Bijgewerkt: 3 oktober 2025 | Leestijd: 4 minuten
In het kort: Deel 1 en deel 2 van deze reeks onthulden hoe de MASIC-praktijk de rechtsbescherming ondermijnt door geslotenheid en gebrek aan open partijdebat. In deel 3 is een oplossing voorgesteld om rechtsbescherming te herstellen. Dit vierde deel legt twee nieuwe fundamentele problemen bloot: ten eerste hanteert de MASIC een inherent beperkte definitie van geweld die gedragingen zoals loyaliteitsbeïnvloeding negeert. Ten tweede is er bias geslopen in de vraagstelling van de uitgebreide Nederlandse lijst. Ten derde is de uitgebreide vragenlijst zelf verborgen achter een betaalmuur van trainingen en (mogelijk) geheimhouding. Deze combinatie schendt het gelijkheidsbeginsel (artikel 14 EVRM), het recht op een eerlijk proces (artikel 6 EVRM) en het kindbelang (artikel 3 IVRK). De oplossing ligt in volledige transparantie en een gedragsgerichte, genderneutrale definitie van onveiligheid.

Het vraagstuk: een selectief geweldsbeeld en een verborgen instrument

Zoals uiteengezet in Deel 1 en 2, wordt de MASIC ingezet om geweld systematisch in kaart te brengen. De kritiek richtte zich op de procedure (gebrek aan openbaarmaking). Dit deel richt zich op de inhoud en de toegankelijkheid.

• Een beperkte geweldsdefinitie: instrumenten als de MASIC zijn vaak gebaseerd op definities van geweld zoals “dwingende controle en intieme terreur” die geframed zijn als bijvoorbeeld fysieke dominantie en financiële controle – gedrag dat statistisch vaker door mannen wordt gebruikt. Dit creëert een blinde vlek voor minstens even schadelijke gedragingen die vaker door vrouwen worden ingezet, zoals emotionele dwang, loyaliteitsbeïnvloeding en eenzijdige zorgbeslissingen.
• Bias in de vragenlijst: er is een disbalans in daadwerkelijke vraagstelling waarbij er nadruk ligt op gedragingen die mannen statistisch vaker plegen te doen. De vraag die daar weer uit opkomt is in hoeverre vanuit de ver gedetailleerde vraagstelling op zich – naar allerlei vormen van geweld – een sturende werking uitgaat en waarbij het de interviewer voorbereid op primair geweld tegen vrouwen.
• Een verborgen vragenlijst: de oorspronkelijke MASIC met 29 vragen staat in het publieke domein. De huidige, uitgebreide Nederlandse versie van ongeveer 90 vragen (en mogelijk groeiend) is echter alleen toegankelijk voor professionals na dure trainingen. Dit transformeert het van een transparante screening naar een oncontroleerbaar, quasi-forensisch instrument.

Het rechtsstatelijk risico: cumulatieve schendingen van rechtsprincipes

Deze praktijken leiden tot een cumulatie van rechtschendingen:

• Schending van het gelijkheidsbeginsel (artikel 14 EVRM): een gelijkwaardig schadelijk feit (controle uitoefenen) krijgt een verschillende behandeling afhankelijk van het geslacht de pleger. Gedrag van mannen wordt sneller als “geweld” bestempeld, terwijl controlerend gedrag van vrouwen wordt gebagatelliseerd.
• Schending van het recht op een eerlijk proces (artikel 6 EVRM): hoe kan een ouder zich verdedigen tegen conclusies gebaseerd op een verborgen vragenlijst? De onmogelijkheid tot effectieve voorbereiding en weerlegging maakt elke rechtvaardige procedure onmogelijk.
• Schending van het IVRK (artikel 3 IVRK): een rechter kan geen zorgvuldige beslissing nemen over omgang of gezag als essentiële informatie wordt weggefilterd door een beperkte geweldsdefinitie en oncontroleerbare methodes.

Een oproep aan de praktijk: transparantie en sexe/gender neutrale vraagstellingen en definities

De oplossing ligt in een principieel andere aanpak:

• Volledige openbaarmaking van het instrument: de basisvragenlijst en scoringsmethodes dienen openbaar te zijn. Geheimhouding is onverenigbaar met een eerlijk proces.
• Gedragsgerichte, genderneutrale definitie: hanteer vraagstellingen die genderneutraal zijn en definities van onveiligheid die focussen op de impact op de autonomie van de ouder en het welzijn van het kind, niet op vooraf bepaalde handelingen.
• Actieve rol van de rechter (artikel 22 Rv): rechters moeten de beperkingen van dergelijke instrumenten onderkennen en actief doorvragen naar alle relevante gedragingen, ook buiten het standaardraamwerk.

Conclusie: van machtsinstrument naar rechtvaardig proces

Het debat over MASIC is een debat over de kernwaarden van onze rechtsstaat. Zolang de criteria verborgen blijven en geweld selectief wordt gedefinieerd en uitgevraagd, is elk debat over de uitkomsten bij voorbaat onrechtvaardig. De eis tot volledige transparantie is een niet-onderhandelbare eerste stap. Pas dan kan de rechter, zoals beoogd in deel 3, een werkelijk volledig en eerlijk partijdebat leiden dat het belang van ieder kind dient. Het is tijd om de poorten van de MASIC te openen, de vragenlijst te ontsluiten en het gesprek te voeren over een definitie van onveiligheid die recht doet aan iedereen. Zoals deel 3 aantoonde, is een open partijdebat het enige antwoord op een gesloten systeem (extreme situaties uitgezonderd).

Meepraten?

Deelnemen aan discussie over dit onderwerp kan op Linkedin. Reageer je liever niet publiek via Linkedin, stuur dan een email naar team@fiduon.nl o.v.v. MASIC en het onzichtbare geweld: hoe selectieve definities, vraagstelling en geheimhouding rechtsongelijkheid vergroten.

Wist je dit?

Lees ook dit

• Opinie: MASIC als steunbewijs: een ondoorzichtige en onrechtmatige invloed op de rechtspraak (deel 1)
• Opinie: MASIC en de omzeiling van geheimhouding: gevolgen voor vertrouwensrelaties en rechtsbescherming (deel 2)
• Opinie: De toekomst van MASIC: Een model voor transparantie en rechtvaardige feitenvaststelling (deel 3)
• Opinie: MASIC en het onzichtbare geweld: hoe selectieve definities, vraagstelling en geheimhouding rechtsongelijkheid vergroten (deel 4) <- Je bent hier

Meer opinie

• Opinie-startpagina