Vraag en antwoord · Verhuizing CAT-V&A

Bijgewerkt: 13 juli 2023
Ja, echter zijn er door de rechtspraak duidelijke regels gesteld voor de voorbereiding van zo een beslissing.

Heeft de andere ouder bijvoorbeeld een omgangsregeling en geen gezag, dan kunnen er nog steeds redenen zijn waardoor je niet mag verhuizen. Bijvoorbeeld als de verandering van woonplaats een te grote wijziging voor het kind (mede in relatie tot de andere ouder) betekent. Je handelingsvrijheid kan dan worden ingeperkt op basis van artikel 1:247 lid 3 BW.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 24 oktober 2024
Als gezaghebbende ouder die tevens de hoofverblijfplaats heeft van een minderjarig kind heeft in beginsel het recht om op een andere plaats een nieuw leven op te bouwen. Af en toe zien we in de rechtspraak ook verhuizingen naar het buitenland. Het merendeel van de verzoeken wordt echter afgewezen.

Waar je als ouder met of zonder gezamenlijk gezag ook naartoe wilt verhuizen, je moet de verhuizing in het belang van je kind goed voorbereiden. Het belang van je kind omvat ook de band die het kind met de andere ouder heeft, waarvoor je een actieve bevorder-plicht hebt. Concreet betekent dit dat het van belang is om bij de voorbereidingen hier extra aandacht aan te besteden.

Wanneer je naar het buitenland verhuist, dan kan dit aanzienlijke effecten hebben op de band die het kind met de andere ouder heeft/ontwikkelt. Ook kan de uitvoerbaarheid van de zorg- of omgangsregeling met de andere ouder onder druk komen te staan. Het is echter niet gezegd dat dit de verhuizing automatisch blokkeert. Zo kan een constructief (compensatie) voorstel bijvoorbeeld bijdragen om de rechter te overtuigen dat dit aspect voldoende is gewaarborgd. Dit voorstel kan ook een financiële component bevatten, zoals dat de kosten voor de buitenlandreizen voor rekening van jou als verhuizende ouder komen.

Juist omdat internationaal verhuizen sterk kan ingrijpen in de band tussen het kind en de andere ouder vraagt ook de verhuizingsnoodzaak extra aandacht. Hoe dan ook, betrek de andere ouder zodra je voornemen concreet wordt en je de voorbereidingen werkelijk in gang gaat zetten.

Krijg je als gezaghebbende ouder alsnog geen toestemming, dan kan je de rechter vervangende toestemming vragen. Heb je eenhoofdig gezag, dan heb je (in beginsel) geen toestemming nodig en is het aan de andere ouder om op basis van ‘het recht op familieleven’ de rechter een verhuisblokkade te vragen.

Houd er in dat geval rekening mee dat de rechter je verhuizing gewoon de gebruikelijke toetsingscriteria hanteert, waarvan de ‘verhuisnoodzaak’ het belangrijkste is.

Samengevat komt het er dus op neer dat als je vooraf duidelijkheid wilt, je eigenlijk niet aan een procedure (al dan niet door jezelf gestart) ontkomt.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 maart 2025
Hebben beide ouders het ouderlijk gezag, dan is toestemming van de andere ouder voor de verhuizing met het kind verplicht. Ook voor een verhuizing binnen de gemeentegrenzen is in beginsel toestemming nodig.

Zonder toestemming verhuizen is dus in principe niet mogelijk, hoewel we soms zien dat achteraf de juridische situatie in overeenstemming wordt gebracht met de feitelijke. Het is een belangenafweging die de rechter maakt, mocht de verhuizing alsnog aan de rechter worden voorgelegd. Een voorbeeld van zo een zaak is deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en deze uitspraak van Rechtbank Den Haag. Het zijn uitspraken die o.i. een duidelijk (overigens zeer negatief) beeld scheppen van de staat van de rechtsbescherming in Nederland.

Zonder toestemming verhuizen (d.w.z. een voldongen feit creëren), slaagt dus af en toe, echter in de meeste gevallen zien we een andere uitkomst, namelijk dat:

• De reeds met het kind verhuisde ouder verplicht wordt om terug te verhuizen, zoals in deze uitspraak, deze uitspraak en deze uitspraak. Geregeld wordt daarbij ook een dwangmiddel in de vorm van een dwangsom opgelegd.
• Het kind via een machtiging tot uithuisplaatsing bij de andere ouder wordt geplaatst. Een dergelijke zaak was aan de orde in deze uitspraak van Rechtbank Rotterdam.
• Het hoofdverblijf naar de andere ouder gaat, zoals in deze uitspraak van Rechtbank Den Haag, deze uitspraak van Rechtbank Gelderland en deze uitspraak van Rechtbank Noord-Nederland. Interessant aan de uitspraak van Rechtbank Den Haag is de (o.i. terechte) koppeling die de rechtbank maakt met de ouderschapsnormen.

Overweeg je een ‘eenzijdige actie’ dan is een logische motivering die in het belang van het kind is onontbeerlijk. Ook moet voor de rechter voldoende aannemelijk worden genaakt dat je de uitkomst van een eigen verzoek bij de rechter redelijkerwijs niet hebt kunnen afwachten. Is de logische motivering er niet, dan zou de rechtspraak o.i. hard mogen/moeten ingrijpen.

Dat de andere ouder actief dient te worden betrokken bij de besluitvorming rondom het verhuisvoornemen, is ook één van de regels in de staat in de Recommendation CM/Rec(2015)4 on preventing and resolving disputes on child relocation waar sommige Nederlandse rechters (mede) naar verwijzen, zoals Rechtbank Den Haag in deze uitspraak.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 maart 2025
Een ouder met het eenhoofdig gezag kan in beginsel zelf te beslissen waar het kind met deze ouder naartoe verhuist. Er is in principe geen toestemming van de andere ouder of een rechter nodig, zelfs niet wanneer deze ouder naar het buitenland verhuist. Dit betekent echter niet dat een rechter niet kan ingrijpen. De beslisvrijheid kan ingeperkt worden door het recht op familieleven van het kind met de andere ouder en de plicht die daaruit volgt, om de band tussen het kind en de andere ouder te bevorderen. 

Zo kan ver weg verhuizen ertoe leiden dat omgang praktisch onmogelijk wordt of dat de rol van deze ouder wordt geminimaliseerd, danwel dat de verhuizing een aanpassing in de verdeling van de zorg noodzakelijk maakt. Deze ouder kan het verhuisvoornemen in een kort geding voorleggen aan de rechter, die vervolgens toets aan de hand van art. 1:247 lid 3 BW. Zo een zaak was bijvoorbeeld aan de orde in deze uitspraak van Rechtbank Oost Brabant.

De Hoge Raad heeft vervolgens in deze uitspraak in 2021 het volgende bepaald:

In deze uitspraak van Rechtbank Midden-Nederland hadden ouders de intentie om het gezamenlijk gezag te regelen en toch verhuisde de moeder direct naar de relatiebreuk. De rechtbank toetste vervolgens aan de citeria die gelden voor situaties waarin er gezamenlijk gezag is. Omdat de moeder de verhuizing onvoldoende had doordacht besliste de rechtbank eveneens dat zij moest terugverhuizen.

In deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden moest een moeder – die ten tijde van het verhuizen eenhoofdig gezag had en 200 km ver weg verhuisde – terugverhuizen e.e.a. op straffe van een dwangsom van EUR 250,- per dag met een maximum van EUR 25.000,-.

Overigens zou o.i. hetzelfde moeten gelden in een situatie waarin er een rechtszaak loopt voor verkrijging van gezamenlijk gezag of (meer) omgang.

Als je als ouder met het eenhoofdig gezag wilt verhuizen, dan is het dus in alle gevallen verstandig om de verhuizing goed voor te bereiden. Als uitgangspunt daarvoor kun je de regels en stappen hanteren die die de rechtspraak hanteert voor situaties waarin er gezamenlijk gezag is. Dit betekent ook dat je de andere ouder vooraf behoort te informeren en consulteren.

Dat verhuizen zonder toestemming (zelfs naar het buitenland) wél legitiem kan zijn, lees je in deze uitspraak van Rechtbank Noord-Holland waarin een moeder met het kind naar Portugal verhuisde.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 maart 2025
Het familierecht is er in beginsel op ingericht om ervoor te zorgen dat als de ouder met het hoofdverblijf wil verhuizen, er een zorgvuldig voorbereidingsproces wordt gevolgd. Het komt echter ook veelvuldig voor dat de niet-hoofdverblijf ouder verhuist, soms ver weg. Dit kan een aanzienlijke impact hebben op de uitvoerbaarheid van de zorgregeling.

De vraag die dan opkomt is of in die situatie de wegverhuizende ouder toch (vervangende) toestemming moet hebben, danwel of de achterblijvende ouder die ouder kan beletten om te verhuizen, bijvoorbeeld via een kort geding.

Een dergelijke situatie was aan de orde in deze zaak bij Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. De moeder co-ouder met ouderlijk gezag en zonder hoofdverblijf wilde wegverhuizen. Het hof overwoog als volgt (onderstrepingen o.z.):

“Het hof dient in een geschil als het onderhavige, waarbij de ouders met het gezamenlijk gezag over het kind belast zijn en er een verschil van mening bestaat over een verhuizing van één van de verzorgende ouders en het kind, een zodanige beslissing te nemen als het hof in het belang van het kind wenselijk voorkomt. Uit vaste jurisprudentie volgt dat, hoezeer het belang van het kind een overweging van de eerste orde dient te zijn bij de te verrichten afweging van belangen, andere belangen zwaarder kunnen wegen. [de minderjarige] heeft haar hoofdverblijfplaats bij de vader, zodat van een formele verhuizing geen sprake is. Het hof begrijpt dat de moeder wenst dat [de minderjarige] de dagen dat zij bij de moeder verblijft in [C] zal doorbrengen. Nu hier sprake is van een gelijkwaardige (50/50) zorgverdeling tussen de ouders zal het hof het verzoek van de moeder aan de voor een verhuizing gebruikelijke criteria toetsen.”

Deze uitspraak heeft sindsdien navolging gevonden bij o.m. Rechtbank Midden-Nederland in deze o.i. baanbrekende uitspraak. De rechtbank legde aan de co-ouder die wilde wegverhuizen o.m. hoge dwangsommen op om een verhuizing van de sociale context van de kinderen tegen te gaan.

De conclusie lijkt dus te zijn dat in alle gevallen waarin er gezamenlijk gezag en er een (min of meer) gelijke zorgverdeling is de verhuizing van de niet-hoofdverblijfouder aan rechterlijke toetsing onderworpen dient te worden, als de ouder met het hoofdverblijf niet toestemt.

De volgende vraag die hieruit voortvloeit is of dit ook zou gelden voor ouders zonder ouderlijk gezag, maar wel met een zorgtaak voor het kind.

Het belang van het kind lijkt gediend met dat zodra verhuizingen plaatsvinden die bezien vanuit het kind de situatie veranderen, dat deze verhuizing – als ouders er niet uitkomen – aan een rechterlijke toets wordt onderworpen. Kortom, de volgende conclusie lijkt gerechtvaardigd:

Indien zorgtaak; dan altijd toestemming nodig voor de verhuizing van de andere ouder, dan wel vervangende toestemming van de rechter en dus ook ontvankelijk in een eigen verzoek tot vervangende toestemming. Andersom kan de achterblijvende hoofdverblijfouder de rechter ook een verhuisverbod verzoeken.

NB: O.i. geldt, bereid je verhuizing hoe dan ook zorgvuldig voor. Gebruik daarvoor de gebruikelijke criteria als richtlijn.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 9 mei 2025
Of je verplicht kan worden om als ouder met het hoofdverblijf van kind terug te verhuizen hangt primair af van de gezagssituatie. Is er gezamenlijk gezag dan heeft de rechter dit wel in zijn toolkit. Was er op het moment van verhuizing geen ouderlijk gezag, dan heeft de rechter deze mogelijkheid in beginsel niet.

Wel gezamenlijk gezag

Een voorbeeld dat een ouder moest terugverhuizen is deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Hierin was door de rechtbank aan een moeder toestemming was verleend om te verhuizen. Het hof zag dit anders en besloot dat de moeder moest terugverhuizen de woonplaats van vader, althans binnen een straal van 10 kilometer daarvan. Er werd echter geen dwangsom bepaald.

Een zaak waarin er wel een (hoge) dwangsom werd bepaald om de terugverhuizing te prikkelen is deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Hierin was de vader zonder (vervangende) toestemming met de kinderen verhuisd. Pas achteraf verleende Rechtbank Gelderland alsnog deze toestemming. Het hof zag het echter anders en mede vanwege het zelfbepalende gedrag van de vader, moest hij terugverhuizen. Om deze beslissing kracht bij te zetten werd er een dwangsom bepaald van EUR 1.000 voor elke dag dat de vader zich niet zou houden aan de beslissing van het hof, met een maximum van EUR 150.000.

In deze uitspraak van Rechtbank Gelderland ontving de moeder die zonder (vervangende) toestemming vooraf een huurovereenkomst van 5 jaar was aangegaan voor een woning op 100km afstand eveneens een bevel tot terugverhuizen binnen 3 maanden naar een woning binnen een straal van 25 km van de plaats van de vader. Ook werden de overige verzoeken van de moeder afgewezen. Tevens koppelde de rechter er een dwangsom aan van € 250 per dag maximum van € 50.000. Opmerkelijk aan deze uitspraak is bovendien dat de moeder volgens haar verzoeken het ook redelijk vond dat de vader een deel van het halen en brengen voor zijn rekening zou gaan nemen.

Voor de duidelijkheid, er is vooralsnog geen consistentie tussen  de rechtbanken en hoven hoe zij omgaan met zelfbepalend gedrag, waarbij zwaarwegende gezagsbeslissingen door een ouder worden doorgedrukt in een poging een voldongen feit te creëren voor de rechtspraak. Het spreekt voor zich dat ouders die het gezag delen zich te houden hebben aan hun plicht van (vervangende) toestemming vooraf, uitgezonderd objectief aantoonbare noodtoestand op het moment van die beslissing, waarbij ook voor het minst schadelijke alternatief is gekozen. Is hiermee geen rekening gehouden, dan dienen de gevolgen ook voor rekening van die ouder te komen.

Geen gezamenlijk gezag

Een dergelijke situatie was aan de orde in deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Hierin emigreerde de moeder met haar kind van 1 jaar 4,5 maand voor de rechtbank gezamenlijk gezag vaststelde naar het buitenland.  De verhuizing vond daarnaast plaats 2 maanden na het inleidende verzoekschrift van de vader.

Het hof oordeelde dat moeder niet hoefde terug te verhuizen:

Op grond van artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) rust op de nationale autoriteiten, onder wie de rechter, de verplichting zich zoveel mogelijk in te spannen om het recht op ‘family life’ tussen ouders en hun kinderen mogelijk te maken (vgl. EHRM 17 april 2012, zaak 805/09). In dat kader kan de rechter bijvoorbeeld een onderzoek gelasten of een wettelijk dwangmiddel aanwenden ter effectuering van een omgangsregeling. Noch artikel 8 EVRM, noch artikel 1:247 lid 3 BW kan hier naar het oordeel van het hof echter grond vormen voor toewijzing van het verzoek van de vader om de moeder te bevelen terug te verhuizen.

Het spreekt voor zich dat bezien vanuit het recht van het kind op omgang met beide ouders dit een zeer onwenselijke uitkomst is. We hebben e.e.a. uitgezet bij Vera Bergkamp van D66.

Let op! Dat de ouder wellicht niet kan worden gedwongen om terug te verhuizen betekent niet dat de verhuizing van het kind daarmee eveneens een voldongen feit is. Artikel 1:247 lid 3 BW geeft de rechter diverse maatregelen in zijn toolkit waaronder toewijzing van het kind aan de andere ouder en wijziging in omgangssituatie. Samengevat betekent dit dat het hoofdverblijf van het kind kan overgaan naar de achterblijvende ouder. Ook zien we geregeld dat in dit soort situaties de gezagssituatie wijzigt naar gezamenlijk gezag waardoor bij niet-nakoming ook 279 Sr ‘onttrekking aan het ouderlijke gezag‘ potentieel in beeld komt.

Een voorbeeld waarin een rechter een verzoek tot een ‘bevel tot terugverhuizen’ wel ontvankelijk acht is te lezen in deze uitspraak van Rechtbank Rotterdam. Het baat de verzoekende ouder evenwel niet en i.c. de moeder hoeft niet terug te verhuizen terwijl daardoor een afstand tussen de ouders is ontstaan van 150 km (hetgeen natuurlijk vooral het kind belast). De vader had met zijn gedrag feitelijk laten blijken met de verhuizing in te stemmen en aangegeven mee te zullen/willen verhuizen. Daardoor zag de rechter geen grond om op basis van artikel 1:247 lid 3 BW terugverhuizing te bevelen.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 maart 2025
Als de hoofdverblijfouder met het kind zonder toestemming van de andere gezaghebbende ouder is verhuisd, dan kan de rechter worden verzocht om de verhuizing ongedaan te maken. 

In deze zaak toetst de rechter de situatie in beginsel alsnog aan de gebruikelijke criteria voor ‘vervangende toestemming tot verhuizing’. Dit kan ertoe leiden dat de verhuizing alsnog wordt gelegaliseerd, het kan er echter ook toe leiden dat er alsnog onvoldoende gronden zijn voor de verhuizing en dat er een opdracht volgt aan die ouder om terug te verhuizen.

Wanneer dit niet gebeurt, dan kan dit ertoe leiden dat het hoofdverblijf van het kind wijzigt, zoals in deze uitspraak. Hierin deed de moeder niet wat haar door de rechtbank was opgedragen. Vader kreeg vervolgens ook vervangende toestemming om zijn kind in zijn woonplaats bij een school in te schrijven. Ook kreeg moeder een zorgregeling.

Het is niet automatisch zo dat een afwijzing van de verhuizing ook tot de verplichting leidt dat die ouder moet terugverhuizen. Dit moet namelijk expliciet worden verzocht. Verzoek je dit niet dan kan dit ertoe leiden dat jullie samen in gesprek moeten hierover, met naar verwachting een zeer onzekere uitkomst. Een dergelijke situatie was aan de orde in deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Leidt dit overleg tot niets, dan is er feitelijk nog een procedure nodig om de terugverhuizing te bewerkstelligen.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 maart 2025
In de praktijk zien we soms zelfbepalende ouders die tóch verhuizen, ondanks een verhuisverbod of een afwijzende beslissing op een verzoek voor vervangende toestemming om te mogen verhuizen.

Rechtelijke beslissingen dienen te worden nagekomen. Sommige ouders vinden echter dat dit niet voor hen geldt of dat zij net die ene uitzondering zijn. Dat is meestal niet zo. Het gevolg veelal, spanningen waarvan het kind de dupe is en juridisch touwtrek, zoals in deze uitspraak van Rechtbank Midden-Nederland.

Hierin was de moeder ondanks dat zij geen vervangende toestemming op haar verzoek had gekregen tóch verhuisd. Dit voerde ze vervolgens aan als reden dat ze de zorgregeling niet meer hoefde na te komen, althans dat deze samengevat niet meer in het belang van de kinderen van 5 en 2 jaar zou zijn. De vader startte een kort geding. De voorzieningenrechter overwoog o.a. het volgende:

I.c. de moeder is dus verplicht een woonruimte te zoeken in de woonplaats van de kinderen. Ook werd aan moeder een dwangsom opgelegd om nakoming van de zorgregeling te prikkelen.

Deze uitspraak is echter helaas geenszins standaard. We zien veel ambivalentie in de rechtspraak hoe om te gaan met zelfbepalend gedrag. Er zijn gelukkig lichtpuntjes, zoals deze uitspraak. Er is echter ook van alles op te merken over deze uitspraak, zoals dat de moeder zelfbepalend is en tóch de proceskosten van de vader niet hoeft te betalen. Ook heeft de situatie ertoe geleid dat de zorgregeling enige tijd niet onverkort is nagekomen. De gemiste tijd wordt niet gecompenseerd, hetgeen onbegrijpelijk is.

Lees ook dit

• Thema: Verhuizing

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie verhuizen.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank