Vraag en antwoord · Ouderlijk gezag CAT-V&A

Bijgewerkt: 13 maart 2025
Een vereiste voor gezamenlijk gezag is dat ouders in staat zijn om beslissingen in gezamenlijk overleg te nemen. Het gaat hierbij om beslissingen van ‘enig belang’ voor het kind. Wanneer de gezamenlijkheid niet functioneert en (opvoedkundige) beslissingen niet of te traag worden genomen, dan kan dit ertoe leiden dat het kind ‘klem of verloren’ raakt tussen de ouders. Dit kan ertoe leiden dat eenhoofdig gezag meer in het belang van het kind is dan gezamenlijk gezag.

Het klemcriterium is een centraal begrip in het familierecht bij de rechterlijke beoordeling in hoeverre gezamenlijk gezag (handhaven) in het belang van het kind is. Het is opgenomen in art. 1:251a BW. Ook wordt er naar verwezen in artikel 1:253n BW.

• Belangrijke (opvoedkundige) beslissingen die niet kunnen worden genomen of beslissingen stagneren doordat:
  • de ouders in een ernstige strijd verwikkeld zijn; en/of
  • één van beide ouders geen medewerking verleent/weigert te overleggen/onbereikbaar is; en/of
  • van een ouder (meestal de hoofdverzorgende ouder) redelijkerwijs niet kan worden verwacht dat deze met de andere gezaghebbende ouder (nog) in overleg treedt (bijvoorbeeld bij ernstig huiselijk geweld).
• Aantoonbare door derden vastgestelde ernstige gedragsproblemen/kindsignalen bij het kind.

Het is belangrijk om hieraan toe te voegen dat het kind dus niet al ‘klem of verloren’ hoeft te zijn. Een onaanvaardbaar risico dat klem of verloren gaat ontstaan bij handhaving/toekenning van het gezamenlijk gezag is in principe voldoende.

Daarnaast moet vast staan dat niet binnen afzienbare tijd verbetering kan komen in de situatie, en dat het ‘klem of verloren’-niveau tot acceptabele proporties kan worden teruggebracht/beperkt. Hiervan is globaal sprake als alle hulpverlening al is geprobeerd en redelijkerwijs niet verwacht kan worden dat vrijwillige of gedwongen hulpverlening (binnen afzienbare tijd) voldoende resultaat zal kunnen bereiken of een ouder hulpverlening weigert.

Wat we geregeld teruglezen in de rechtspraak is dat ouders bijvoorbeeld niet-leerbaar zijn en dus eigenlijk niet kunnen veranderen door inzet van hulpverlening. Ook kunnen veelvuldige procedures voor ‘vervangende toestemming’ tussen de ouders ertoe leiden dat ‘klem of verloren’ eerder wordt aangenomen.

Als welwillende ouder wil je natuurlijk voorkomen dat je kind klem of verloren raakt. Echter, in situaties dat de andere ouder steeds opnieuw de strijd blijft aangaan, is een mate van ‘klem’ nooit te voorkomen. Als een kind klem zit wordt dit in zekere mate ook geaccepteerd door rechtspraak en hulpverlening, de vraag is natuurlijk in welke gradatie en hoe zich dit in het kind vertaalt.

Belangrijk: Een situatie van klem of verloren kan ertoe leiden dat één van beide ouders het gezag wordt ontnomen. Het is geen automatisme, aldus de Hoge Raad. Artikel 1:253n BW geeft de rechter de ruimte om, ook als is voldaan aan het klemcriterium, het gezamenlijk gezag in stand te laten als dat het belang van het kind vermoedelijk het minst zal schaden. Zo oordeelde bijvoorbeeld Gerechtshof Den Bosch in deze uitspraak dat ondanks de dreiging dat het kind bij toekenning van het gezamenlijk gezag ‘klem of verloren’ zou raken, de rechter toch de vrijheid moet hebben/heeft om gezamenlijk gezag toe te kennen om familieleven tussen het kind die ouder te verwezenlijken. We zien dit met name in situaties dat de hoofdverzorgende ouder de omgang tussen het kind en de andere ouder blokkeert en die ouder zich dus niet houdt aan de band-bevorder-plicht.

Als een ouder het ouderlijk gezag verliest, dan kan dit ook effect hebben op de hoofdverblijfplaats van het kind en daarmee de omgang. Zijn er zeer ernstige contra-indicaties bij beide ouders, dan is dit een opmaat voor een uithuisplaatsing.

Gezagsontneming is een zeer zware maatregel. Globaal geldt; dat als je als welwillende ouder aantoonbaar eigenaarschap blijft nemen om je kind uit deze situatie te houden, deze zware maatregel je niet snel zal toevallen.

Overigens zien we in de rechtspraak ook regelmatig dat niet-welwillende ouders ‘klem of verloren’ trachten te kapen, om van het ‘lastige’ gezamenlijke gezag af te komen (of om gezamenlijk gezag te voorkomen). Daarom zijn we pleitbezorger voor niet alleen onderzoek naar de gedragingen van de ouder wiens ouderlijk gezag ter discussie wordt gesteld, maar dat nadrukkelijk ook wordt gekeken naar het gedrag van de ouder die zich beroept op ‘klem of verloren’ in aanloop naar/tijdens de juridische procedure. 

Kan die ouder niet aantonen zich wel gehouden aan de ouderlijke plichten w.o. de ‘optimale-ontwikkel-plicht‘, de ‘band-bevorder-plicht‘, de informatieplicht, consultatieplicht en bij gezamenlijk gezag de ‘(vervangende) toestemming-vooraf- plicht‘, dan zou zo een klem of verloren-standpunt als een ernstige contra-indicatie moeten gelden voor deze ouder. O.i. zou in zo’n situatie gezamenlijk gezag juist moeten worden toegewezen of zelfs eenhoofdig gezag moeten worden toegekend aan de welwillende ouder.

Lees ook dit

• Thema: Van eenhoofdig naar gezamenlijk gezag
• Thema: Van gezamenlijk naar eenhoofdig gezag

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 25 juli 2024
Of eenhoofdig gezag moet worden toegekend, is uiteindelijk aan een rechter. Er zijn een aantal situaties waarin een verzoek tot eenhoofdig ouderlijk gezag meer kans maakt om te worden toegewezen.

Bij de beoordeling hanteert de rechter in principe het zogenaamde ‘klemcriterium‘. De rechter heeft veel vrijheid om een belangenafweging te maken.

Tot deze maatregel wordt in beginsels slechts overgegaan bij voor het kind zeer schadelijke situaties óf wanneer een ouder zijn/haar ouderlijke verantwoordelijkheden niet meer of niet naar behoren invult. Hierbij kan je denken aan één of meer van de volgende gedragingen:

• Schadelijk/strafbaar gedrag naar of in het bijzijn van het kind.
• Schadelijk/strafbaar gedrag op ex-partnerniveau. Gedrag dat ervoor zorgt dat redelijkerwijs van de andere gezaghebbende ouder niet (meer) kan worden verwacht dat deze nog in overleg treedt met de schadelijke ouder.
• Het vertragen of (ongemotiveerd) blokkeren van voor het kind belangrijke beslissingen. Het onbereikbaar zijn voor overleg of ‘onvindbaar’ zijn. Het zich terugtrekken uit het leven van het kind en ook geen interesse meer tonen in het kind.
• Gedrag dat het kind in een loyaliteitsconflict dringt.
• Weigeren van hulpverlening in de inter-oudersituatie en/of voor het kind.
• Lees nog meer voorbeelden van schadelijk gedrag.

De aanwezigheid van (vormen van) dit gedrag leidt niet automatisch tot eenhoofdig gezag. Er kunnen omstandigheden zijn/naar voren worden gebracht die het perspectief van de rechter kunnen laten kantelen naar afwijzing van het verzoek.

Houdt de andere ouder zich (net als jij) aan de ouderschapsnormen en is deze tot overleg bereid en beschikbaar, dan is een verzoek tot eenhoofdig gezag weinig kansrijk. Is er daarentegen een aantoonbaar pad van – door de andere ouder veroorzaakte – schadelijke gebeurtenissen waaruit blijkt dat de gezamenlijke ouderlijke verantwoordelijkheid niet functioneert, dan is zo een verzoek een stuk kansrijker.

Wil je een gezagswijziging, dan is het belangrijk hoe je deze procedure inleidt. De rechter zal ook kijken naar jouw inbreng in de situatie en welke acties je zelf hebt ondernomen om de gezamenlijke ouderlijke verantwoordelijkheid normaal te laten functioneren om het mogelijk ‘klem of verloren‘ raken van je kind te voorkomen.

Het is gebruikelijk dat de rechter de Raad voor de Kinderbescherming verzoekt om advies uit te brengen. Dit betekent onderzoek, vertraging en nog een onzekere factor in het proces.

In de rechtspraak is er een trend dat ouders minder snel het ouderlijk gezag wordt ontnomen of ontzegd. Slechte communicatie tussen de ouders – zoals gebruikelijk in vechtscheidingen – lijkt niet langer doorslaggevend. We zien ook steeds vaker dat zelfs wanneer er geen contact meer is tussen het kind en de andere ouder, de rechter toch het ouderlijk gezag in stand laat; om deze ‘laatste binding’ niet door te snijden.

Lees ook dit

• Thema: Van gezamenlijk naar eenhoofdig gezag

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 4 januari 2025
Een loyaliteitsconflict is nooit helemaal te voorkomen als er slechte afstemming is tussen de ouders. Het kan zich namelijk ook bij kleine opvoedzaken openbaren. Het kind voelt bijvoorbeeld dat een ouder informatie mist en dit bevestigt dat er geen soepel overleg is op ouderniveau. Hoe belangrijker deze informatie vanuit het kind bezien is, hoe meer het bijdraagt aan het conflict in het kind.

Dit soort zaken hoeven echter niet schadelijk te zijn voor het kind op de lange termijn. Van belang is hoe je hier zelf mee omgaat. Ben je bijvoorbeeld niet negatief en zelfs positief over de andere ouder naar je kind, dan verklein je de kans op schade.

Wees empathisch naar je kind. School jezelf in hoe om te gaan met conflicten die in je kind ontstaan of die door de andere ouder wellicht opzettelijk worden aangewakkerd. Hiervoor zijn specialisten.

Houd in gedachten dat je kind niet (ernstig) klem zal komen, als jouw gedrag en houding empathisch en ontvankelijk is, en als je daarnaast wel blijft communiceren met de andere ouder, ofschoon het wellicht aan dovemansoren gericht is. Lees ook meer over onze aanpak.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 november 2024
Van geen ouderlijk gezag naar gezamenlijk gezag is op zich haalbaar, zelfs als de andere ouder dit niet wil. Het trachten de rechter de andere ouder het ouderlijk gezag te laten ontnemen is een stuk lastiger.

Deze onzekerheid wordt vooral veroorzaakt door de onzekere standpunten van gebruikelijke actoren in het proces tw. de Raad voor de Kinderbescherming, een bijzondere curator en de rechter zelf. De rechter maakt een eigen belangenafweging. Hierbij is het belang van het kind een ‘overweging van eerste orde’. De rechter heeft zeer veel vrijheid. Wordt een verzoek in eerste instantie toegewezen, dan is het heel gebruikelijk dat je nog naar het gerechtshof zult moeten om definitief uitsluitsel te krijgen.

Je kunt de slagingskans van zo een traject wel vergroten, namelijk door zelf consistent welwillend gedrag te (gaan) vertonen en dit ook bij instanties en de rechter over het voetlicht te brengen. Ben je in het verleden wellicht niet-welwillend geweest dan is het van belang om inzicht te tonen en ook een bestendige aantoonbare gedragsverandering te gaan doormaken.

Houd er rekening mee dat de gezagswijziging mogelijk alleen tot stand komt als de Raad voor de Kinderbescherming, een bijzondere curator en/of een Gecertificeerde Instelling (tijdens een ondertoezichtstelling) dit de rechter adviseert.

Er zijn natuurlijk ook uitzonderingen. Zoals in deze uitspraak waarin een vader met onbekende bestemming is vertrokken.

Lees ook dit

• Thema: Van eenhoofdig naar gezamenlijk gezag
• Thema: Van gezamenlijk naar eenhoofdig gezag

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 9 februari 2023
Rechterlijke beslissingen waarin één ouder het eenhoofdig ouderlijk gezag heeft gekregen kunnen in een nieuwe procedure door de rechter worden herzien.

De wet geeft hiertoe in art. 1:253o BW twee voorwaarden:

1. Wijziging van omstandigheden. (Voorbeeld: Stel een ouder verblijft in het buitenland en is slecht bereikbaar. Deze ouder is het ouderlijk gezag ontnomen. Echter, de ouder verhuist terug naar Nederland. Dan kan deze ouder een verzoek aan de rechter voorleggen op basis van gewijzigde omstandigheden) OF
2. Bij het nemen van de beslissing is de rechter van onjuiste of onvolledige gegevens uitgegaan. Lees in dit kader ook onze Special: De waarheid centraal.

Het is uiteraard aan de verzoekende ouder om aannemelijk te maken dat aan één van deze twee voorwaarden wordt voldaan.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 13 september 2024
Soms wordt er door een rechter een zogenaamde maatwerkbeslissing genomen rondom ouderlijk gezag. Hiermee worden ouders tot overleg gedwongen. Waarna dit overleg faalt, kan één van de ouders de doorslag geven.

De ene ouder heeft zogezegd ‘aangekleed ouderlijk gezag’ terwijl de andere ouder ‘uitgekleed ouderlijk gezag’ heeft. Juridisch is er overigens gewoon sprake van ‘gezamenlijk ouderlijk gezag’ en dit is vooral voor professionals belangrijk.

In de standaard maatwerkbeslissing staat meestal dat de ouder bij wie het kind op dat moment is zelfstandig beslissingen kan nemen. Dit laat dus uitdrukkelijk zien dat een ouder met ‘uitgekleed gezag’ op geen enkele wijze minder capabel is of moet worden geacht als gevolg van het bestaan van een maatwerkbeslissing.

Verder is het onmogelijk om van buitenaf vast te stellen hoe de maatwerkbeslissing tot stand is gekomen. Was dit een eigen inbreng van de rechter of op advies van jeugdbescherming? Of was dit wellicht op verzoek van de ouder die uitgekleed gezag heeft? Het gebeurt namelijk nog al eens dat ‘uitgekleed gezag’ als zogenaamd 2e (subsidiair) verzoek wordt ingebracht door een ouder die gezamenlijk gezag wenst. Dit gebeurt vooral in situaties van ernstig conflict tussen de ouders en is een strategische ‘achtervang’ om de rechter nog een optie te bieden.

Kortom, nee uitgekleed ouderlijk gezag zegt niets over hoe capabel een ouder met het uitgekleed gezag in staat is om gezagsbeslissingen te nemen, net zoals het niets zegt hoe capabel de ‘aangekleed gezag’-ouder is.

Bent u professional en wordt u geconfronteerd met zo een situatie? Handel dan altijd alsof er gewoon gezamenlijk gezag is. Dit niet doen is in veel gevallen klachtwaardig.

Lees ook dit

• Special: Uitgekleed ouderlijk gezag

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 18 november 2024
Of een ouder met een psychische stoornis het ouderlijk gezag moet worden ontnomen bepaalt uiteindelijk de rechter na een belangenafweging, in veel gevallen na advies van de Raad voor de Kinderbescherming.

Cruciaal is dat niet de aanwezigheid van een psychische stoornis op zich bepalend is, doch hoe deze stoornis zich in de praktijk vertaalt in relatie tot de gezagsuitoefening. Het gezamenlijk ouderlijke gezag kan op zich voldoende functioneren, ondanks de aanwezigheid van de psychische stoornis.

Anders wordt het als de psychische stoornis zich vertaalt in gedrag dat:

• Schadelijk is voor de totstandkoming van de besluitvorming waardoor het kind klem of verloren dreigt te geraken; en/of
• rechtstreeks de verhoudingen met de andere (gezaghebbende) ouder schaadt.

Rechtbank Den Haag overwoog in deze uitspraak het volgende:

Anders gezegd: het (red: het vader ontnemen van het ouderlijk gezag) is niet het middel dat de wonden kan helen en het kan helaas ook geen toekomstig soortgelijk verdriet voorkomen, mocht de vader onverhoopt toch terugvallen. Het is evenmin een strafmaatregel. Het is een juridisch instrument dat in uitzonderlijke situaties ten behoeve van het kind wordt toegepast, bijvoorbeeld wanneer gezamenlijke gezagsbeslissingen niet kunnen worden genomen, doordat de ene ouder dat belet.

Een ontneming van het ouderlijk gezag is een zeer zware maatregel en meestal definitief. Een succesvol verzoek voor gezagsbeëindiging zal tenminste duidelijk moeten maken dat:

• De gedragingen evident schadelijk zijn, en dat ook niet kan worden verwacht dat de ouder met de psychische stoornis dit binnen afzienbare tijd zal kunnen verbeteren; en
• dat door de andere ouder aantoonbaar inspanningen zijn verricht om de besluitvorming desondanks op gang te houden, en dat redelijkerwijs niet kan worden verwacht van deze ouder hiermee doorgaat.

Verder kan een grond zijn dat deze ouder het gezag heeft misbruikt. Hiervan is echter niet snel sprake. Zie voor een voorbeeld deze uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant.

We zien gezagsbeëindigingen vaker in verband met uithuisplaatsingen, zoals in deze uitspraak van Rechtbank Rotterdam. Daarin was een moeder met psychoses niet in staat om een voldoende pedagogisch klimaat voor haar twee kinderen te creëren. De kinderen woonden al een paar jaar bij oma (m.z.) en oom (m.z.) en gedijden daar goed.

Lees voor meer wettelijke uitleg onze V&A: Kan ik mijn ex het ouderlijk gezag ontnemen?

Lees ook dit

• Thema: Van gezamenlijk naar eenhoofdig gezag

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 24 maart 2025
Of je psychische stoornis tot een gezagsontneming gaat leiden hangt geheel af van je eigen gedragingen en of dit de andere ouder of een instantie triggert om te juridiseren.

Ouderlijk gezag is een zeer sterk recht. Dit betekent dat min of meer vast moet staan dat de situatie direct ten koste gaat van een soepele gezagsuitoefening. Stagneert besluitvorming herhaaldelijk en heeft dit gevolgen voor het kind, dan kan een situatie ontstaan dat je kind ‘klem of verloren‘ dreigt te raken tussen de andere ouder en jou. Dit is één van de voornaamste gronden voor gezagsontneming. Een rechter heeft veel vrijheid om een belangenafweging te maken. Een voorbeeld lees je bijvoorbeeld in deze uitspraak van Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch en deze uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant.

Globaal is te stellen dat een kind niet ‘klem of verloren’ kan raken als tenminste één van beide ouders eigenaarschap neemt om dit te voorkomen. Als de andere ouder niet-welwillend is, dan ligt de bal dus bij jou. Dat de andere ouder geen verantwoordelijkheid neemt is geen verontschuldiging om dit zelf niet te nemen. Je psychische stoornis is ook geen excuus, omdat de rechten van je kind en jouw wettelijke plichten op basis van o.m. art. 1:247 lid 2 BW centraal staan.

Enkele tips:

• Blijf beschikbaar en bereikbaar voor overleg, neem eigenaarschap. Ben je tijdelijk onmachtig, schakel je nummer bijvoorbeeld door naar een vertrouweling die weet hoe het er voor staat. Zorg ervoor dat eventuele besluitvorming niet stagneert.
• Ben je tijdelijk onmachtig om goede inhoudelijk afwegingen te maken, laat dit dan aan een vertrouweling die je adviseert en die beslissingen voor je voorbereid.
• Choose your battles: Op een plotselinge verhuizing van je kind met de andere ouder reageer je anders dan op een vakantie naar het buitenland van je kind met de andere ouder. In principe geldt meewerken, tenzij.
• Zet eventueel samen op schrift waarover de andere ouder in principe eenzijdig mag beslissen. Zorg dat deze bevoegdheidsoverdracht een afgebakende duur heeft (bijvoorbeeld vernieuwing om de 6 maanden). Ook is het verstandig om de scope te beperken. Dit aanbieden is een teken van je welwillendheid.
• Raken instanties betrokken bij je kind, werk mee…  Je kunt een vertrouwenspersoon meenemen. Het is echter van belang om vooral zelf goed je ouderschap te blijven invullen en eigenaarschap te blijven nemen voor eventuele problemen die je kind ervaart (als gevolg van jouw belemmeringen).

Houd je je zoveel mogelijk aan normale normen voor overleg, dan is er een goede kans dat het ouderlijk gezag je niet wordt ontnomen, zoals in deze uitspraak van Rechtbank Limburg. Lees voor meer informatie en voorbeelden van rechterlijke uitspraken het Thema: Van gezamenlijk naar eenhoofdig gezag.

Lees meer over het wettelijke kader van gezagsbeëindigingen: Kan ik mijn ex het ouderlijk gezag ontnemen?

Tot slot; doet de Raad voor de Kinderbescherming een verzoek tot gezagsbeëindiging dan kan je mogelijk in aanmerking komen voor een toegevoegde advocaat. Zie bijvoorbeeld deze uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant en deze uitspraak van Rechtbank Den Haag.

Lees ook dit

• Thema: Van gezamenlijk naar eenhoofdig gezag
• V&A: Betekent mijn psychische stoornis einde omgang?
• V&A: Psychische stoornis genoeg voor gezagsprocedure? (bekijk het van de andere kant)

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 17 november 2024
Ja, je kunt de vader van je kind het ouderlijk gezag weigeren, tenzij jullie kind uit een wettelijke verbintenis wordt geboren. Dan heeft de vader automatisch ook gezag.

Bij kinderen uit zgn ‘affectieve relaties’ was er apart toestemming van de moeder nodig voordat gezamenlijk gezag tot stand kon komen. Met ingang van 1 januari 2023 is dit verandert en krijgt de vader bij erkenning ook automatisch mede het ouderlijk gezag. Wil je niet dat de vader ook het gezag krijgt dan zul je dit dus al voor de erkenning duidelijk moeten maken.

De vraag is echter of je je toestemming moet onthouden. Globaal geldt dat het niet-instemmen tot slechte verhoudingen kan leiden met de vader. Daarnaast is het een recht van het kind dat wel beide ouders gezag over hem/haar uitoefenen.

Overweeg je om deze stap te zetten omdat je je over specifieke gedragingen van de vader zorgen maakt, maak dit dan bespreekbaar bij de vader. Zijn jullie al uit elkaar, doe het dan schriftelijk en tracht zo tot concrete afspraken te komen.

Mochten jullie er niet uitkomen, houd er dan rekening mee dat dit tot een belastende (en kostbare) rechtszaak kan leiden. Dit zal ook in de nieuwe situatie niet wijzigen. Bij dit soort trajecten wordt door de rechter meestal aan de Raad voor de Kinderbescherming om advies gevraagd. Als ze situatie zeer gepolariseerd is, dan kan dit ook tot een ondertoezichtstelling leiden.

Lees ook dit (en bekijk het van de andere kant)

• Thema: Van eenhoofdig naar gezamenlijk gezag
• Special: Uitgekleed ouderlijk gezag

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 februari 2025
Een juridisch vader of meemoeder zonder ouderlijk gezag heeft ook rechten en plichten. Deze volgen direct of indirect uit de wet en internationale verdragen.

Rechten van de juridisch vader/meemoeder zonder ouderlijk gezag

• Recht op omgang (lees ook: een band) met het kind (artikel 1:377a lid 1 BW, artikel 8 EVRM en artikel 9 lid 1 IVRK).
• Recht om een verzoek tot omgang bij de rechter in te dienen (artikel 1:377a lid 2 BW).
• Recht dat de gezaghebbende ouder de band tussen het kind en de ouder zonder gezag bevordert (artikel 1:247 lid 3 BW). Lees: De kind-ouder band bevorderen. Wat is dat?
• Recht om een eerder vastgesteld omgang te laten wijzigen (artikel 1:377e BW). Lees: Thema · Omgangsregeling wijzigen
• Recht op informatie over belangrijke zaken met betrekking tot de persoon en het vermogen van het kind (artikel 1:377b lid 1 BW). Lees: Hoeveel informatie over mijn kind mag ik verwachten?
• Recht om geraadpleegd te worden over belangrijke beslissingen met betrekking tot de persoon en het vermogen van het kind (artikel 1:377b lid 1 BW). Lees: Moet mijn ex mij raadplegen?
• Recht om informatie te krijgen van over het kind van professionals, tenzij er een hoger belang hier tegen is (artikel 1:377c lid 1 BW).
• Recht om het verstrekken van informatie door professionals aan de rechter voor te leggen (artikel 1:377c lid 2 BW).
• Recht om vervanging van de gecertificeerde instelling te verzoeken wanneer het kind onder toezicht staat (artikel 1:259 BW). Lees ook: V&A: Wanneer wordt een verzoek vervanging GI toegewezen?

Plichten van de juridisch vader/meemoeder zonder ouderlijk gezag

• Plicht tot omgang met het kind (artikel 1:377a lid 1 BW).
• Plicht om het recht op familieleven van het kind te respecteren (artikel 8 EVRM).
• Plicht tot betalen van kinderalimentatie, naar draagkracht (artikel 1:392 lid 1 BW).
• Plicht tot waarborgen vrijheid en veiligheid van het kind (artikel 5 lid 1 EVRM en artikel 9 lid 1 EVRM).
• Plicht tot waarborgen vrijheid van meningsuiting van het kind (artikel 10 EVRM en artikel 13 IVRK).
• Plicht tot het verzorgen van het kind (artikel 7 lid 1 IVRK).

Let op! Dit is een globaal overzicht van de belangrijkste rechten en plichten die relevant zijn voor onze praktijk. Er zijn nog meer rechten die direct en indirect voortvloeien uit wet en verdragen. Daarnaast zijn er nog rechten en plichten die indirect voortvloeien uit gerechtelijke interpretaties van de bepalingen.

Waar het in het kort op neerkomt is dat het zijn van juridisch ouder al veel betekent. De rechtspraktijk toont zich echter weinig doortastend in het handhaven van deze rechten en plichten, alimentatie uitgezonderd. Informeert en consulteert een ouder met eenhoofdig gezag de ouder zonder gezag bijvoorbeeld niet, dan blijft dit meestal zonder consequenties. Dit vinden we onbegrijpelijk. De wetgever heeft een juridisch ouder tenstotte niet voor niets rechten en plichten gegeven.

Lees ook dit

• V&A: Wat is ouderlijk gezag?
• V&A: Wat is gezamenlijk ouderlijk gezag?

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 17 november 2024
Of een ontvoeringsdreiging voldoende grond is voor het succesvol beëindigen van het ouderlijk gezag van een ouder, hang geheel af van de omstandigheden.

Als hoofdregel geldt dat voor iedere overbrenging van een minderjarige naar het buitenland – die (eveneens) onder ouderlijk gezag staat van een niet-meereizende ouder  – toestemming nodig is van deze niet-meereizende ouder.

Echter, wat we (helaas) zien is dat desondanks mensen toch ‘succesvol’ kinderen enige tijd meenemen / ontvoeren naar het buitenland. Dit gebeurt dan doordat ze het kind eerst naar een ander land overbrengen en ze van daaruit verder reizen naar de eindbestemming. Ook kunnen vervoersmethoden worden gekozen die minder strenge grenscontroles hebben.

Zie in dit kader ook het rechtspraakoverzicht bij onze Special: Aangifte bij niet-nakoming. Dit betreft daar uiteraard slechts voorbeelden van gevallen van mensen die uiteindelijk strafrechtelijk zijn veroordeeld.

Is een anti-kinderontvoeringsmaatregel mogelijk?

Heb je een serieuze verdenking, dan lijkt het logisch om van te voren al maatregelen te treffen om de kans op ontvoering te verkleinen of geheel weg te nemen. Echter, de kans op een succesvolle juridische actie is klein als er niet hard bewijs is van het voornemen, bijvoorbeeld in de vorm van aantoonbare voorbereidingshandelingen.

Een dergelijke zaak was bijvoorbeeld aan de orde in deze uitspraak van Gerechtshof Den Haag. Een vader trachtte de moeder het ouderlijk gezag te ontnemen omdat er een voornemen zou zijn dat de kinderen met de moeder, zonder toestemming van de vader, zouden emigreren naar het buitenland. De vader slaagde er echter niet in om het voornemen van moeder voldoende concreet te maken. Ook gaf de moeder er blijk van bekend te zijn met de regels die er zijn voor reizen naar het buitenland met een minderjarige.

Verder vond het gerechtshof nog van belang dat het land waar moeder ‘vermeend de kinderen naartoe zou kunnen ontvoeren’ was aangesloten bij het Haags Kinderontvoeringsverdrag. Dit verdrag regelt in dit soort situaties dat het kind en de achtergebleven ouder in principe z.s.m. worden herenigd. Zowel de rechtbank als Gerechtshof Den Haag wees het verzoek van vader om moeder het ouderlijk gezag te ontnemen uiteindelijk af.

De kinderen mogelijk naar een niet-HCCH-land?

Uit de hiervoor genoemde uitspraak van Gerechtshof Den Haag zou je indirect de conclusie kunnen trekken dat als het ontvoeringsvoornemen naar een land is dat niet is aangesloten bij het Haags Kinderontvoeringsverdrag de kans op een ‘anti-kinderontvoeringsmaatregel’ groter is.

Dat gezegd; waar het praktisch gezien uiteindelijk om draait is hoe effectief de grenscontroles en hoe afschrikwekkend eventuele strafrechtelijke sancties zijn voor de ouder met dit eventuele voornemen.

Welke landen wel en niet zijn aangesloten bij het Haags Kinderontvoeringsverdrag vind je op de website van het HCCH (de landen met een ‘A’, hebben het aanvaard, met een ‘R’ hebben het geratificeerd als ‘wet’).

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 17 november 2024
De rechter kan het ouderlijk gezag van een ouder of van ouders tijdelijk schorsen. Echter slechts op verzoek van o.a. de Raad voor de Kinderbescherming en het Openbaar Ministerie en niet op verzoek van een ouder, die verzoekt het gezag van de andere ouder te schorsen/tijdelijk te beëindigen.

Dit is de uitkomst van dit arrest van de Hoge Raad en deze conclusie (zie 2.12-2.14) waarin dit expliciet is gewogen. Hiermee komt (vooralsnog) een eind aan experimenten van rechtbanken/gerechtshoven die dit wel deden w.o. de volgende uitspraak:

• Rechtbank Midden-Nederland. Die in deze uitspraak overwoog dat artikel 1:253n jo. artikel 251a BW (lees: het klem-verloren-criterium) een grondslag biedt om het gezamenlijk gezag van ouders te beëindigen en één van de ouders met het eenhoofdig gezag te belasten. Dit biedt ook ruimte om het gezamenlijk gezag te schorsen en tijdelijk één van de ouders met het eenhoofdig gezag te belasten. Waar het meerdere geldt, kan ook het mindere worden toegewezen.

Het tijdelijk schorsen van het gezag wordt af en toe toegepast. Zie hierna een beknopt overzicht van zaken:

• In deze uitspraak van Gerechtshof Amsterdam wordt de schorsing van het gezag van de moeder door het hof bekrachtigd.
• In deze uitspraak van Rechtbank Midden-Nederland ontneemt de rechter de vader aan wie een contactverbod met de moeder is opgelegd vanwege stalking, ook het gezag voor de duur van 1 jaar.
• In deze uitspraak van Rechtbank Gelderland, wordt het gezag van vader geschorst omdat het kind klem dreigt te raken.
• In deze uitspraak van Rechtbank Rotterdam, worden het gezag van beide ouders over een kind dat onder toezicht staat tijdelijk geschorst.
• In deze uitspraak van de voorzieningenrechter van Rechtbank Amsterdam oordeelt dat een vordering tot schorsing van het gezag van de andere ouder alleen kan wanneer er een ernstig vermoeden is dat de ontwikkeling van de kinderen ernstig wordt bedreigd. Bovendien moet de maatregel noodzakelijk zijn om een acute en ernstige bedreiging voor de kinderen weg te nemen.
• In deze uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant wordt nadat de vader ook ouderlijk gezag heeft gekregen het gezag van beide ouders geschorst en tijdelijk toegewezen aan de GI als voogd, primair teneinde de vader in een betere positie te brengen.

Overigens kan de omgang ook tijdelijk worden geschorst. Bijvoorbeeld in afwachting van de uitkomst van een onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 17 november 2024
Als de moeder van je kind jou als vader (of meemoeder) het gezamenlijk ouderlijk gezag weigert, dan sta je voor een heldere keuze; er wel of geen ‘punt’ van maken.

Zijn jullie (nog) wel in een relatie, dan is een dergelijke weigering mogelijk een symptoom van een eigen problematiek van de moeder of een onderliggende vertrouwensbreuk. Als de onderliggende vertrouwensbreuk niet is op te lossen, dan is het einde van de relatie mogelijk snel aanstaande. Is jullie relatie al wel beëindigd, dan is het ook verstandig om hierover het gesprek te initiëren. De wijze waarop je dit doet kan het verschil maken.

Niet ieder argument dat een moeder aanvoert tegen gezamenlijk ouderlijk gezag is onzin overigens. Er zijn in de praktijk zijn wel degelijk situaties waarin gezamenlijk gezag niet wordt toegekend. Lees hiervoor de rechtspraak in ons thema over dit onderwerp.

Wil de moeder echt niet, dan ontkom je uiteindelijk niet aan een rechtszaak als de moeder zich ook niet door een mediator of een 4-gesprek met advocaten laat bewegen. Hoe je je naar de moeder en/of je kind hebt gedragen kan dan bepalend worden. Het is hoe dan ook in het belang van je kind (en je positie bij de rechter) om je te gedragen conform de ouderschapsnormen, ook al zijn die volgens de letter van de wet nog niet op jou van toepassing.

Lees ook dit

• Thema: Van eenhoofdig naar gezamenlijk gezag
• V&A: Hoe effectief is procederen over ouderlijk gezag?

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 13 september 2024
De aanmelding van een kind bij een sport- of vrijetijdsvereniging is één van de tientallen gezagsbeslissingen die bij gezamenlijk gezag gezamenlijk dienen te worden genomen.

Zo een situatie was bijvoorbeeld aan de orde in deze uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant. De vader wilde zijn dochter van 8 jaar aanmelden bij de korfbalvereniging, echter de moeder weigerde toestemming te geven. Desondanks meldde de vader zijn dochter voorlopig aan en startte een kort geding voor vervangende toestemming. De moeder verweerde zich en stelde dat het kind al naar dansles ging en daarom al voldoende lichaamsbeweging had. De vader vond het juist belangrijk dat ze een teamsport zou gaan doen.

Ondanks dat er voor de standpunten van beide ouders wat te zeggen is wijst de voorzieningenrechter de vordering van de vader uiteindelijk af, omdat niet kan worden vastgesteld of de inschrijving in het belang van het kind is. Net zoals de betrokken Gecertificeerde Instelling en de Raad voor de Kinderbescherming, vindt de rechter de voortdurende strijd tussen de ouders zorgwekkend.

De standpunten van beide ouders bevatten elementen die in het belang van het kind geacht zouden kunnen worden. Wat we echter veel zien is dat de ouder met de meeste invloed op het kind uiteindelijk zijn/haar eigen wil via het kind doordrukt. Dit kan bijvoorbeeld samenhangen met een wens om vooral de eigen sociale context te willen handhaven of in een bepaalde richting (niet) te willen uitbreiden. De vraag is dan natuurlijk in hoeverre het in het belang van het kind is dat een ouder daarin wordt gefaciliteerd door gewoon géén toestemming te geven, zelfs niet als het kind – zoals ook in het voorbeeld aan de orde was – aangeeft wel die sportactivteit te willen uitoefenen. Een andere situatie die we af en toe zien is dat één van beide ouders bijvoorbeeld niet beschikt over een auto wat wordt misbruikt door de andere ouder om de eigen betrokkenheid bij het kind – in de tijd van het kind met de andere ouder – te vergroten ten koste van de andere ouder.

Opmerkelijk in deze zaak is dat moeder de vader verwijt dwingend in zijn communicatie te zijn. Een ander perspectief hierop is dat de moeder zich ook ‘dwingend controlerend’ gedraagt door toestemming te onthouden en inschrijving dus te traineren/blokkeren. O.i. zou bij dit type situaties nauwkeurig gekeken moeten worden naar het algemene communicatiepatroon tussen de ouders. De vraag is dan óf het daadwerkelijk een communicatieprobleem is. Zie voor een voorbeeld deze uitspraak van Rechtbank Midden-Nederland.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 februari 2025
Ouderlijk gezag betekent samengevat dat je als ouder officiële handelingen namens je kind mag verrichten voor zolang je kind ‘onder gezag’ staat. Het heeft betrekking op de persoon van het kind, diens vermogen en de vertegenwoordigingen bij burgerlijke handelingen. Met het ouderlijk gezag komen rechten én plichten. Zowel naar het kind als naar de andere ouder.

De moeder heeft van rechtswege alleen het gezag. Aan dit eenhoofdig gezag komt een einde met de erkenning door het kind van de vader/andere ouder, die sinds 1 januari 2023, automatisch ook het ouderlijk gezag krijgt. Er is vanaf dat moment sprake van gezamenlijk gezag. Hierna zal slechts worden ingegaan op de rechten en plichten van ouders met eenhoofdig ouderlijk gezag. Voor het onderscheid met gezamenlijk gezag lees: Wat is gezamenlijk ouderlijk gezag?

Rechten van de ouder met ouderlijk gezag

• Het recht om het kind te verzorgen en op te voeden (artikel 1:247 lid 1 BW).
• Het voeren van het bewind over het vermogen van het kind (artikel 1: 253i lid 3 BW)
• Het recht om een verzoek tot ondertoezichtstelling van het kind te doen, wanneer de Raad voor de Kinderbescherming hiertoe niet overgaat (artikel 1:255 lid 2 BW).
• Recht om vervanging van de gecertificeerde instelling te verzoeken wanneer het kind onder toezicht staat (artikel 1:259 BW). Lees ook: V&A: Wanneer wordt een verzoek vervanging GI toegewezen?
• Recht om geschil over de uitvoering van de ondertoezichtstelling van het kind aan de rechter voor te leggen wanneer het kind onder toezicht staat (artikel 1:262b BW). Lees ook: V&A: Wat is de Geschillenregeling OTS en wanneer succesvol?

Plichten van de ouder met ouderlijk gezag

• Plicht om het kind te verzorgen en op te voeden (artikel 1:247 lid 1 BW en artikel 7 lid 1 IVRK).
• Plicht om te zorgen en verantwoordelijkheid nemen voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind alsmede het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. Alsmede de plicht om geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe te passen (artikel 1:247 lid 2 BW). Lees ook: Wat wordt verstaan onder de ‘optimale-ontwikkel-plicht’?
• Plicht om de ontwikkeling van de banden van zijn kind met de andere ouder te bevorderen (artikel 1:247 lid 3 BW). Lees ook: De kind-ouder band bevorderen. Wat is dat? Plicht om het recht op familieleven van het kind te respecteren (artikel 8 EVRM).
• Plicht om na scheiding ‘gelijkwaardig ouderschap’ te bevorderen (artikel 1:247 lid 4 BW). Lees ook: Wat is een gelijkwaardige verzorging na scheiding?
• Plicht om de andere ouder informatie over het kind te verstrekken. Lees: V&A: Informatieplicht: Hoeveel informatie mag ik verwachten?
• Plicht om de andere ouder te consulteren bij belangrijke beslissingen over het kind. Lees: V&A: Consultatieplicht: Moet mijn ex mij raadplegen?
• Plicht tot waarborgen vrijheid en veiligheid van het kind (artikel 5 lid 1 EVRM en artikel 9 lid 1 EVRM).
• Plicht tot waarborgen vrijheid van meningsuiting van het kind (artikel 10 EVRM en artikel 13 IVRK).
• Plicht tot het opvolgen van een schriftelijke aanwijzing (artikel 1:263 lid 2 BW). Lees ook: V&A: Wat is een schriftelijke aanwijzing?

Let op! Dit is een globaal overzicht van de belangrijkste rechten en plichten die relevant zijn voor onze praktijk. Er zijn nog meer rechten die direct en indirect voortvloeien uit wet en verdragen. Daarnaast zijn er nog rechten en plichten die indirect voortvloeien uit gerechtelijke interpretaties van de bepalingen.

Lees ook dit

• V&A: Wat is gezamenlijk ouderlijk gezag?
• V&A: Welke rechten en plichten heeft een vader zonder gezag?

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 14 februari 2025
Gezamenlijk ouderlijk gezag betekent samengevat dat 2 ouders gezamenlijk officiële handelingen namens het kind mogen verrichten voor zolang het kind ‘onder gezag’ staat. Er is feitelijk sprake van elk 50% gezag. Dit betekent dat één ouder dus niet bevoegd is, acute noodsituaties uitgezonderd. Met het gezamenlijk gezag komen specifieke rechten én plichten. Zowel naar het kind als naar de andere ouder.

Wordt het kind geboren uit een wettelijke verbintenis, dan ontstaat het gezamenlijk gezag van rechtswege bij geboorte van het kind. Is het kind geboren uit een ‘affectieve relatie’, dan komt sinds 1 januari 2023 gezamenlijk gezag tot stand met de erkenning door de vader van het kind.

Zie voor de rechten en plichten van gezaghebbende ouders ook: Wat is ouderlijk gezag? Hierna worden slechts de rechten en plichten behandeld die specifiek zien op de gezamenlijkheid. De overige plichten van ouders die alleen het gezag hebben, gelden dus onverminderd.

Rechten van de ouder met gezamenlijk ouderlijk gezag

• Het recht om een geschil over de uitoefening van het ouderlijk gezag voor te leggen aan de bevoegde rechter (artikel 1:253a BW). Dit omvat enkele specifieke onderdelen zoals, verdeling van de zorg, het hoofdverblijf, informatie en consultatie.
• Het voeren van het bewind over het vermogen van de minderjarige, ook alleen, mits de andere ouder daartegen geen bezwaar heeft (artikel 1:253i lid 1 BW).

Plichten van de ouder met ouderlijk gezag

• De plicht om na scheiding ‘gelijkwaardig ouderschap’ te bevorderen (artikel 1:247 lid 4 BW). Lees ook: Wat is een gelijkwaardige verzorging na scheiding?
• De plicht om mee te werken aan het aanpassen van de afspraken indien nadien de omstandigheden zijn gewijzigd (artikel 1:247 lid 5 BW).
• Plicht om mee te werken aan het opstellen van een ouderschapsplan (artikel 1:247a BW).
• Het informeren en consulteren van de andere ouder met het ouderlijk gezag over aangelegenheden die betrekking hebben op het kind.

Let op! Dit is een globaal overzicht van de belangrijkste rechten en plichten die relevant zijn voor onze praktijk. Er zijn nog meer rechten die direct en indirect voortvloeien uit wet en verdragen. Daarnaast zijn er nog rechten en plichten die indirect voortvloeien uit gerechtelijke interpretaties van de bepalingen.

Lees ook dit

• V&A: Wat is ouderlijk gezag?
• V&A: Welke rechten en plichten heeft een vader zonder gezag?

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie ouderlijk gezag.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank