Vraag en antwoord · Procederen CAT-V&A

Bijgewerkt: 25 februari 2025
Een hoger beroep in het familierecht duurt maanden tot gemiddeld genomen maximaal een jaar. Dat is dan exclusief mogelijke tussenbeschikkingen op deelonderwerpen (waartegen hoger beroep open staat) of wanneer de zaak (op onderdelen) wordt aangehouden, bijvoorbeeld in afwachting van een advies van een Bijzondere Curator, de Raad voor de Kinderbescherming of een onderzoek door een deskundige.

Houd rekening met een doorlooptijd van zeker 6 maanden tot een jaar voor een verzoekschriftprocedure bij de rechtbank. Doorlooptijden bij het gerechtshof duren gemiddeld 8 maanden tot een jaar. Als de zaak ook naar de Hoge Raad gaat duurt het nog zeker een half jaar tot een jaar langer.

Een kort geding in spoedeisende zaken kan al heel snel op zitting zijn, echter praktijk wijst uit dat in de meeste gezag- en omgangszaken dit toch nog een week of 3-4 duurt. Een hoger beroep naar aanleiding van een kort geding vonnis kan al snel op zitting zijn, echter hiervoor gelden ongeveer dezelfde termijnen.

Sta je nu voor een rechtszaak of hoger beroep tegen een uitspraak (of is deze al aanhangig), dan kunnen je gedragingen nog steeds het verschil maken. Zijn er ook doelen geformuleerd door betrokken hulpverlening, berust ook dan niet in de situatie. Zet actief in op positieve actie. Dit helpt je ook verder bij de rechter en daarna. Wil je hulp? Contact ons vrijblijvend voor een kennismaking.

Lees ook dit

• Opinie: Doorlooptijden lang. Snelrecht in het familierecht?

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 29 juni 2024
Als er sprake is van een ongelijk financieel uithoudingsvermogen voor rechtszaken, dan kan je niets anders doen dan geduldig volhouden.

Het is overigens heel begrijpelijk als je dit oneerlijk vindt. Zeker wanneer de andere ouder door acties of inacties je steeds geen andere keuze laat dan het via de rechter te spelen. Totdat de rechtspraak hier paal en perk aan gaat stellen door proceskostenveroordelingen toe te wijzen, is hiervoor nog geen oplossing.

Dit probleem van ‘Onevenwichtig procederende ouders’ heeft ook de aandacht van de politiek. In de Verzamelbrief Personen- en Familierecht van 26 maart 2024 is dit aspect behandeld. Minister Franc Weerwind legde het in zijn antwoord evenwel terug bij de rechtspraak om dit via de proceskostenveroordeling te doen. Alleen is dat werkelijk de oplossing? In de praktijk worden proceskostenveroordelingen namelijk bijna nooit opgelegd en dat moet de minister hebben geweten.

Overigens zien we hier in de praktijk ook een andere dynamiek; namelijk: waarbij juist de ouder die met subsidie procedeert in het nadeel is, wanneer de ander bijvoorbeeld vermogend is of gebruik kan maken van verzekerde rechtsbijstand.

Waar de praktijk echt bij gebaat zou zijn is rechtspraak met meer gezag en rechtspraak die situaties in het belang van het kind afhecht.

Lees ook dit

• Opinie: De familierechtspraak moet meer gezag krijgen.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 9 februari 2023
De wet bepaalt dat de kosten van door de rechter ingeschakelde deskundigen in beginsel voor rekening komen van de partijen. Dit is vastgelegd in de artikelen 194-200 Rv voor dagvaardingsprocedures resp. artikel 284 lid 1 Rv voor verzoekschriftprocedures. 

Nu kan het zijn dat een partij procedeert met een toevoeging. Dit maakt op zich niet uit voor de verschuldigdheid van de kosten.

Houd er rekening mee dat een deskundigenonderzoek zeer snel kan oplopen qua kosten. Kan je het echt niet betalen dan kan het onderzoek voor ’s Rijks kas blijven.

Wanneer een deskundige (zoals het NIFP) wordt ingeschakeld in het kader van een ondertoezichtstelling van een minderjarige of de beëindiging van het ouderlijk gezag of van de voogdij, dan komen de kosten in beginsel voor ’s Rijks kas. Van de ouder(s) kan een eigen bijdrage worden verzocht. Dit volgt uit artikel 810a RV.

De werkzaamheden van deskundigen zijn aan regels gebonden. Bekijk hier de Leidraad deskundigen in Civiele Zaken.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 16 oktober 2023
Ben je het niet eens met het oordeel van de rechtbank over bijvoorbeeld een omgangsregeling, dan kan je hoger beroep instellen bij het gerechtshof. Net als bij de rechtbank is deze procedure grotendeels schriftelijk.

De verzoekende partij zal een een verzoekschrift in hoger beroep (memorie van grieven) indienen, waarop de andere partij reageert met een verweerschrift in hoger beroep (memorie van antwoord). De griffie van het gerechtshof (dat is het secretariaat) houdt stevig de regie in handen. Dit betekent dat je advocaat en jij steeds worden uitgenodigd voor iedere stap.

Wat belangrijk is, is dat er gemotiveerd moet worden naar het gerechtshof waarom de rechtbank niet tot het oordeel had kunnen komen. Dit moet in de vorm van ‘grieven’. Belangrijk is dat ook de verwerende partij nog tegenverzoeken kan doen. Een hoger beroep betekent feitelijk dat de eerdere procedure bij de rechtbank nogmaals overgedaan wordt/kan worden.

Het gerechtshof kan de eindbeslissing rekken door deelbeslissingen, tussenbeslissingen of doordat de zaak wordt ‘aangehouden’ (lees: uitgesteld) in afwachting van bijvoorbeeld de uitkomsten van een hulpverlenings- of onderzoekstraject. Dit kan ook ertoe leiden dat er extra zittingen zijn.

Is er hulpverlening betrokken of doet bijvoorbeeld de Raad voor de Kinderbescherming onderzoek, dan is het zeer van belang dat je je welwillend en constructief gedraagt. Zie het echt als een nieuwe kans om nog zaken recht te zetten die je wellicht in eerste aanleg hebt gemist. Je kunt bijvoorbeeld extra onderbouwing aanleveren. Of aantonen dat je een gedragsverandering hebt doorgemaakt.

Het is essentieel om niet lichtzinnig om te gaan met een hoger beroep, of je nu verzoeker of verweerder bent. Krijg je niet wat je wilt dan kan je in principe pas een nieuw verzoek doen als er sprake is van ‘gewijzigde omstandigheden’ of bij omgangsontzegging na een jaar.

Ben je verzoeker, dan is procesvertegenwoordiging door een advocaat verplicht. Op zitting mondeling verweren kan zonder advocaat, hoewel je dan niets kunt verzoeken en ook geen stukken kunt indienen. Procederen bij het gerechtshof als verweerder zonder advocaat raden wij af.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 11 januari 2022
Het is gebruikelijk om in een familierechtelijke procedure te verzoeken dat de beschikking uitvoerbaar bij voorraad wordt verklaard. Dit betekent dat het oordeel van de rechter al kan worden uitgevoerd, ook al is er beroep ingesteld cq wordt deze nog ingesteld bij gerechtshof of Hoge Raad.

Het is niet zeker dat de rechter de beschikking ook uitvoerbaar bij voorraad verklaart. Het moet worden gezien als een zelfstandig verzoek, waarover de rechter dus een belangenafweging maakt. We zien beschikkingen die uitvoerbaar bij voorraad zijn bijvoorbeeld bij vervangende toestemming voor verhuizing, vaccinatie en schoolkeuze. Ook wordt het veelvuldig toegekend bij kort gedingen en echtscheidingsbeschikkingen voor wat betreft alimentatie of toewijzing van de echtelijke woning en de hoofdverblijfplaats van de kinderen.

Het schorsen van een uitvoerbaar bij voorraad verklaarde beslissing

Je kunt een tenuitvoerlegging van een rechterlijke beschikking die uitvoerbaar bij voorraad is, met een zogenaamde schorsingsprocedure laten schorsen. Dit is een nieuwe spoedverzoek bij de rechterlijke instantie waarbij het beroep (gelijktijdig) is ingediend. Betreft het een rechtbankprocedure, dan is dit dus bij het gerechtshof.

Maatstaven die de rechter hanteert bij de beoordeling van het schorsingsverzoek

Bij de beoordeling van het schorsingsverzoek door de (hogere) rechter geldt dat in principe moet worden uitgegaan van de beslissing van de lagere rechter en de daaraan ten grondslag liggende vaststellingen en oordelen omtrent de ‘uitvoerbaar bij voorraad’-verklaring.

Dit kan anders zijn als de eerdere beschikking, waarvan de verzoeker hoger beroep heeft ingesteld, klaarblijkelijk berust op een juridische of feitelijke missslag dan wel als na de bestreden beslissing feiten of omstandigheden zijn voorgevallen of aan het licht zijn gekomen, die kunnen rechtvaardigen dat van die eerdere beslissing wordt afgeweken.

Verder zijn de navolgende maatstaven van belang (zie deze en deze uitspraken voor het volledige afwegingskader):

1. De verzoeker moet belang hebben bij de verlangde schorsing van de tenuitvoerlegging. Bij alimentatiekwesties zien we bijvoorbeeld dat de verzoeker moet aantonen dat deze in een financiële noodsituatie terecht komt als de beschikking van de rechtbank in stand blijft;
2. bij de – in het licht van de omstandigheden van het geval te verrichten – afweging van de belangen van partijen, moet worden nagegaan of het belang van degene die schorsing verzoekt bij behoud van de bestaande toestand tot op het rechtsmiddel is beslist, zwaarder weegt dan het belang van de andere partij om de door hem verkregen veroordeling ten uitvoer te leggen.

Er vindt dus opnieuw een afweging plaats van de feiten en omstandigheden. Bij deze belangenafweging dient de kans van slagen van het aangewende rechtsmiddel (red: bijv. hoger beroep) in de regel buiten beschouwing te blijven.

Voorbeeld van een succesvol schorsingsverzoek

Dat een schorsingsverzoek ertoe kan leiden dat bijvoorbeeld een eerder verstrekte vervangende toestemming tot verhuizing toch niet mag worden doorgezet, volgt bijvoorbeeld uit deze en deze zaak die respectievelijk dienden bij Gerechtshof Amsterdam en Gerechtshof Den Haag.

Er waren in eerste zaak duidelijk nieuwe feiten naar voren gekomen die de urgentie tot verhuizen door de moeder grotendeels hadden weggenomen. Het hof ging hier in mee. De moeder mocht dus nog niet verhuizen en moest de uitkomsten van de hoger beroep procedure afwachten.

In de tweede zaak was het een afweging tussen 1 maal verhuizen als de vervangende toestemming in hoger beroep ook zou worden verleend en 2 maal verhuizen als de vervangende toestemming in hoger beroep zou worden afgewezen. Het hof oordeelde dat het in het belang van de nog jonge kinderen was dat zij zo min mogelijk zouden verhuizen. Het schorsingsverzoek werd daarom toegewezen.

Voorbeeld van een niet-succesvol schorsingsverzoek

Een vader heeft zeer hoge dwangsommen opgelegd gekregen om hem te bewegen een vastgestelde zorgregeling na te komen. Hij beroept zich er echter op het het de kinderen zijn die niet naar de moeder willen. Er zijn sinds de beschikking van de rechtbank al diverse niet-nakomingen geweest waardoor de vader meerdere dwangsommen heeft verbeurd. De moeder heeft ze echter nog niet geïnd (geëxecuteerd). De vader wil dat de ‘uitvoerbaar bij voorraad-verklaring’ door de rechtbank wordt geschorst in afwachting van de uitkomsten van het hoger beroep. Hof Den Bosch wijst in deze uitspraak het schorsingsverzoek evenwel af.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 9 februari 2023
Binnen conflictueuze scheidingssituaties zien we regelmatig dat de onenigheid tussen ouders tot eenzijdige (in)acties leiden. Dit kan bijvoorbeeld gaan over een weigering om toestemming te geven voor een buitenlandvakantie, het staken van omgang of een plotselinge verhuizing van de kinderen met de andere ouder.

De wet biedt in situaties waarin er een spoedeisend belang is de mogelijkheid om de rechter een ordemaatregel of voorlopige voorziening te vragen. Belangrijk is hier om de juiste wettelijk ‘ingang’ te kiezen.

• Is de scheiding nog niet afgerond, is er op deelonderwerpen een tijdelijk oordeel gegeven en wordt dit plotseling niet meer nagekomen door een ouder, dan moet op basis van ‘gewijzigde omstandigheden’ een ‘spoedverzoek’ worden ingediend op basis van artikel 821 e.v. Rv in samenhang met artikel 824 lid 2 Rv.
• Binnen bijvoorbeeld een ‘bodemprocedure voor het vaststellen van een omgangsregeling’ kan op basis van 223 Rv een voorlopige omgangsregeling als ‘voorlopige voorziening’ gevraagd worden. Gaat de rechter hier in mee, dan stelt deze dus een tijdelijke omgangsregeling vast tot het moment dat er een definitieve beslissing is.
• Voor losse spoedeisende zaken is artikel 254 Rv hiervoor het startpunt.

Wordt niet de juiste ingang gekozen dan kan dit ertoe leiden dat je niet ontvankelijk wordt verklaard door de rechter waardoor die dus niet aan een inhoudelijke behandeling toekomt. Het gevolg is mogelijk cruciaal tijdsverlies. Een dergelijke zaak was aan de orde in deze uitspraak van Gerechtshof Den Haag.

Hoe snel er daadwerkelijk een beslissing volgt is afhankelijk van de mate van spoed die door de rechter eraan wordt toegekend. De praktijk in het familierecht wijst uit dat bij spoed in de regel een zaak in 14 tot 21 dagen op zitting is. De beslissing kan ook mondeling op de zitting worden gegeven.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 9 februari 2023
In principe geldt ‘wie stelt, bewijst’, echter bij civiele procedures geldt ook dat zaken die door de één worden gesteld en door de ander niet/onvoldoende worden weersproken vast kunnen komen te staan. Dit volgt rechtstreeks uit artikel 149 Rv. Het is overigens wrang om vast te stellen dat de rechter zelden nader bewijs vraagt van ‘onbewezen/ongemotiveerde stellingen’.

Dit betekent dus dat je heel goed moet blijven opletten wat er wordt geschreven en ook wat er wordt gezegd. Je kunt dit niet alleen aan je advocaat overlaten. Stel een wederpartij stelt allerlei onwaarheden of halve waarheden, dan wel creëert op basis van hele waarheden een onjuist beeld, dan moet je ieder punt expliciet weerspreken. Liefst doe je dit schriftelijk, maar als het pas tijdens de zitting gebeurt, dan mondeling.

Onze belangrijkste tip voor de zitting, bijvoorbeeld over ouderlijk gezag en omgang is ook; als de ander spreekt.. luisteren. Alle punten die onwaar/half waar zijn opschrijven en ze stap voor stap behandelen zodra je zelf het woord kunt nemen. Hiervoor krijg je overigens niet altijd de gelegenheid.

Lees ook dit

• Blog: Bij rechtszaken in het familierecht wordt hoor en wederhoor geschonden. 5 tips.
• Special: De waarheid in het familierecht (centraal)

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 9 februari 2023
Procederen in het familierecht kan heel lang duren. De rechtspraak vindt zelf dat alles binnen 1 jaar nog heel goed is. Ook kan de zaak worden aangehouden. Hoe dan ook is het vaak in het belang van de situatie en ook van het kind om toch al iets vast te leggen.

De wet voorziet expliciet in deze mogelijkheid tw. in artikel 223 Rv in het kader van een bodemprocedure. Dit is dus anders dan een zogenaamd ‘kort geding’ wat een andere rechtsingang heeft namelijk artikel 254 Rv. Lees hier over het kort geding.

Het is dus mogelijk om de rechter een voorlopige voorziening te vragen. Dit heet een “incidenteel verzoek”. Wel moet ook duidelijk worden gemaakt waaruit het spoedeisend belang bestaat. De rechter beoordeelt dan of van de verzoeker kan worden gevergd of deze de uitkomst in de bodemprocedure afwacht.

Gaat de (bodem)procedure over bijvoorbeeld omgang, dan is het dus mogelijk om een voorlopige zorg-/omgangsregeling te verzoeken.

Voorlopige voorzieningen zien we bijvoorbeeld in zaken over:

• Vaststellen of wijziging omgang.
• Wijziging hoofdverblijfplaats kinderen.
• Wijziging partneralimentatie.
• Wijziging kinderalimentatie.

Eigenlijk wil je zo een verzoek voor een voorlopige voorziening dus altijd doen (en dit kan ook samen met het verweerschrift).

Het is mogelijk om tegen de beslissing hoger beroep in te stellen (artikel 337 lid 1 Rv). Dit is bevestigd door de Hoge Raad in deze uitspraak.

Zit je nog in de scheidingsprocedure dan is de ingang niet 223 Rv doch art. 821 lid 1, eerste volzin, Rv.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 9 februari 2023
Nee, het is niet mogelijk om tegen een tussenbeschikking of tussenvonnis van de rechter hoger beroep in te stellen. Dit is alleen mogelijk als de rechter expliciet hiertoe toestemming heeft gegeven. Dit volgt rechtstreeks uit de wet (art. 337 lid 1 en 2 Rv).

Er kan natuurlijk iets gebeuren waardoor de eindbeslissing niet kan worden afgewacht. In principe is er dan nog een ingang binnen het familierecht om de zaak opnieuw aan de rechter voor te leggen op basis van ‘gewijzigde omstandigheden’.

Een tussenbeschikking of tussenvonnis mag niet verward worden met een deelbeschikking die beoogt om een deel van het geschil definitief af te handelen. Een deelbeschikking moet worden gezien als een eindbeschikking op dat specifieke onderwerp en daartegen staat wel hoger beroep open. Tegen deelbeschikkingen moet binnen 3 maanden hoger beroep worden ingesteld.

Niet op tijd hoger beroep instellen tegen een deelbeschikking leidt tot ‘niet-ontvankelijkheid’. Dit betekent dat de rechter je verzoek niet inhoudelijk zal behandelen. Een dergelijke situatie was bijvoorbeeld aan de orde in deze zaak die diende bij Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Daarin had de rechtbank een deelbeschikking gegeven op de kinderalimentatie. Het hoger beroep daartegen werd pas samen met het hoger beroep tegen de eindbeschikking over de partneralimentatie ingesteld. Dit was te laat.

Het is wel mogelijk om bij een hoger beroep tegen een deelbeschikking ook hoger beroep in te stellen tegen een deel in deze beschikking dat kwalificeert als tussenbeschikking, e.e.a. ter voorkomingen van tegenstrijdige beslissingen. Dit is vaste rechtspraak (zie HR 23 jan 2004, ECLI:NL:HR:2004:AL7051, onder 3.2).

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 27 december 2024
Mensen die procederen, melden regelmatig dat ze op de zitting al het gevoel hadden welke kant de beslissing van de rechter op zou gaan. Het gevoel baseerden ze bijvoorbeeld op de wijze van vraagstelling door de rechter, een ongelijke verdeling van spreektijd of dat de rechter niet kritisch doorvroeg op niet-onderbouwde argumenten.

Is een rechter vooringenomen, niet neutraal of niet objectief, dan kan dit een reden zijn om de rechter te wraken. Wraking in het familierecht komt echter niet veel voor en in de zaken die er wel zijn wordt de wraking meestal afgewezen. Er zijn echter soms ook toewijzingen.

Zo werkt een wraking

De wraking kan mondeling tijdens de zitting worden medegedeeld. Daarnaast kan het schriftelijk voorafgaande of na afloop van de zitting. De wraking moet worden gedaan zodra de feiten of omstandigheden aan de verzoeker bekend zijn geworden. Een wraking is sowieso te laat zodra de rechter uitspraak heeft gedaan. Een wraking moet worden gemotiveerd. Is aan één van beide voorwaarden niet voldaan dan leidt dit mogelijk tot niet-ontvankelijkheid, zoals in deze uitspraak van de wrakingskamer van Rechtbank Midden-Nederland waarin iemand pas 1 maand nadat de feiten waarop de wraking werd gebaseerd de rechter wraakte.

Bij een wrakingsverzoek beoordeelt de zogenaamde wrakingskamer de argumenten die je inbrengt en beslist dan of dezelfde rechter of een andere rechter je zaak gaat behandelen. Het is niet mogelijk om in hoger beroep of cassatie te gaan tegen een beslissing van de wrakingskamer. In theorie is het zelfs mogelijk om de rechters van de wrakingskamer te wraken.

Wraking is hier in de wet verankerd.

Let op! Het misbruiken van wraking, zoals in deze uitspraak, kan ertoe leiden dat de wrakingskamer oordeelt dat een volgend wrakingsverzoek niet in behandeling wordt genomen.

Het dilemma van wraking

Het dilemma met wraking is dat het vertraagt en dat kan niet in je eigen belang zijn, bijvoorbeeld als je procedeert voor omgang met je kind. Ook wordt een eerdere beschikking regelmatig in hoger beroep vernietigd, of je weet al zeker dat er hoe dan ook een hoger beroep zal gaan volgen. Tenslotte kan het een negatief beeld van jou vormen als partij die met iedereen de strijd aangaat, bijvoorbeeld bij de vertegenwoordiger van de Raad voor de Kinderbescherming die eventueel bij de zitting aanwezig is.

Als je in zo een situatie zit is het een keuze; vertraging, persoonlijk beeldvorming en extra kosten versus misschien een nieuwe beoordeling te krijgen, als je wrakingsverzoek wordt toegewezen.

Wrakingsverzoeken in het familie-/jeugdrecht worden zelden toegewezen

Er zijn meer dan 432 wrakingszaken [stand najaar 2023] gepubliceerd op rechtspraak.nl. We hebben slechts 6 uitspraken teruggevonden waarin het wrakingsverzoek is toegewezen:

• Rechtbank Midden-Nederland 21-11-2023
• Rechtbank Den Haag 20-09-2021
• Rechtbank Gelderland 13-08-2018
• Rechtbank Rotterdam 25-08-2017
• Rechtbank Midden-Nederland 21-07-2015
• Rechtbank Groningen 20-09-2011

Hoe een gevoel van vooringenomenheid toch een plaats te geven in de procedure zonder daadwerkelijk te wraken

Wat we aanraden is om bij de zittingsvoorbereiding een eventueel wrakingsverzoek in ieder geval even te bespreken met de advocaat.

Zo kan een aanpak zijn dat je de advocaat een signaal geeft en dat deze op dat moment een schorsing vraagt voor overleg. Jullie kunnen dan op de gang kort overleg voeren en ook bij terugkomst een moment nemen om de reden van de schorsing aan te stippen. Dus geen wraking, maar wel een standpunt in het verslag (proces verbaal) van de zitting.

Dit standpunt kan zijn dat je als welwillende ouder graag zou willen dat er oplossingen komen in het belang van je kind en dat daarvoor essentieel is dat alle feiten en gebeurtenissen juist worden weergegeven en ook de plaats krijgen in de beoordeling door de rechter die ze verdienen.

Lees ook dit

• Special: De waarheid in het familierecht (centraal)
• Voorbeeld: Afgewezen wrakingsverzoek

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 17 november 2024
Als je in aanmerking komt voor subsidie van de Raad voor de Rechtsbijstand, dan krijgt de advocaat in principe een vast bedrag afhankelijk van het soort zaak. Dit ‘budget’ is in veel gevallen onvoldoende om alle advocaaturen uit te dekken.

Hierna leggen we uit waarom dit belangrijk is om te weten en waarom we aanraden om ook met subsidie zelf verantwoordelijkheid te nemen om:

• het voor de advocaat zo overzichtelijk mogelijk te maken en waar mogelijk zelf bepaalde zaken voor te bereiden;
• de contactmomenten met de advocaat te beperken; en
• zelf alles in het werk te stellen om de situatie positief vooruit te bewegen.

Over de methodiek van vergoeding

De vergoedingsmethodiek van sociaal-advocaten is globaal dat ieder type zaak een vastgesteld puntenaantal heeft. Daarnaast worden er extra punten toegekend aan specifieke onderdelen. Er kan ook puntenaftrek zijn.

Ieder punt heeft een waarde die jaarlijks wordt vastgesteld (geïndexeerd). Momenteel is het ongeveer € 127,- exclusief BTW per punt. Heeft een zaak bijv. 11 punten, dan krijgt de advocaat voor de volledige zaak – van begin tot einde, inclusief overleggen, stukken opstellen, zitting, administratieve handelingen – € 1.395 ex BTW.

Je kunt zelf kijken hoeveel punten de advocaat ongeveer krijgt in de zaakcodelijst personen- en familierecht van de Raad voor de Rechtsbijstand. Is er een extra zitting, dan krijgt de advocaat daarvoor een zittingstoeslag van 2,5 punt.

Nu lijkt € 127 exclusief BTW per punt (uur) niet slecht betaald; de meeste Nederlanders krijgen dit niet. Echter, hiervan moeten alle kosten en belastingen af.  En het is daarnaast een vast gedrag, ongeacht of de advocaat 10, 20 of 50 uur aan de zaak besteedt. Realiteit is dat een toevoegingszaak zakelijk gezien zelden rendeert. Veel advocaten kunnen zelfs niet kostendekkend werken.

Het commerciële uurtarief van advocaten bedraagt daarnaast gemiddeld ongeveer € 200-275 exclusief BTW per uur, exclusief kantoorkosten. Veel sociaal-advocaten hebben zgn. ‘bleeders‘ in hun praktijk (gehad). Dit zijn toevoegingszaken die eindeloos voortduren en waartegenover nauwelijks/geen vergoeding (meer) staat.

Waarom is dit belangrijk voor mij?

Je kunt natuurlijk de vraag stellen waarom dit belangrijk is als je toch subsidie krijgt. Bekijk het echter eens van de andere kant. Stel jij bent die advocaat, en een zaak waarvoor je wellicht 11 uur wordt betaald kost je inmiddels 20, 30 of nog meer uren. Wat zou je doen?

Verder is het volgende belangrijk om te weten: Als het gebrek aan vergoeding tot ‘inspanningsreductie’ of ‘onbereikbaarheid’ leidt bij de advocaat (en je je daardoor niet meer voldoende gesteund voelt), dan is wisselen van advocaat heel erg lastig.

Niet alleen moet je nogmaals je eigen bijdrage betalen en mag je maar één keer wisselen; advocaten nemen zelden/nooit vrijwillig een toevoegingszaak over waarin door een andere advocaat al uren zijn gemaakt. De advocaat iets extra’s betalen? Nee, voor advocaten is het verboden om naast de subsidie geld van een cliënt aan te nemen.

Wat dan slechts nog overblijft is de situatie accepteren of een traject via van de Deken (één van de 11 voorzitters van lokale afdelingen van de advocatenorde) waarin hij/zij op basis van art. 13 Advocatenwet een advocaat zoekt/aanwijst.

De tip dus: Doe er alles aan om geen bleeder te worden voor de advocaat. We kunnen helpen.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 17 november 2024
Heb je snel een beslissing nodig van de rechter in een familierechtelijk geschil? Dan kunt je een kort geding starten. De wet biedt hiertoe de mogelijkheid via artikel 254 Rv.

De wet omschrijft dat er sprake moet zijn van een spoedeisendheid en daarnaast moeten de belangen van partijen een snelle beslissing vereisen. Er wordt dus door de rechter een belangenafweging gemaakt of er sprake is van spoedeisendheid en of de belangen dit vereisen. Ook beoordeelt de rechter of redelijkerwijs de uitkomst van een bodemprocedure kan worden afgewacht. Of de eiser ontvankelijk is hangt ook af van de vraag hoe ingrijpend de gevolgen zijn van het uitblijven of verlenen van de voorziening (HR 15 december 1995, NJ 1996, 509).

Het is dus altijd mogelijk dat de rechter beslist om de eiser niet ontvankelijk te verklaren als deze meent dat de eis niet spoedeisend genoeg is, of het belang niet groot genoeg, of deze meent dat van de eiser verwacht kan worden dat deze de uitkomst van een bodemprocedure afwacht.

In de praktijk zien we dat sommige zaken wel en andere zaken meestal niet voor een kort geding in aanmerking komen. Nakoming van een vastgestelde omgangsregeling? Meestal wel ontvankelijk. Idem een Vervangende Toestemming Buitenland Reizen met Minderjarige. Echter, bijvoorbeeld een Vervangende Toestemming Vaccinatie? Onduidelijk. Mensen hebben het eerder geprobeerd, echter zijn toen teruggefloten op basis van het onomkeerbare karakter van de vaccinatie. Er is echter een trend vóór vaccinatie in de rechtspraak.

Kortom, een kort geding starten is altijd een gok.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 12 februari 2025
De familierechter bepaalt of bewijs wordt toegelaten/meegenomen in de afweging van het beslispunt dat bij de rechter voorligt. Geluidsopnames inbrengen kan dus, net zoals filmpjes. De vraag is echter of dit raadzaam is.

In beginsel is iedere vorm van bewijs toegelaten in het civielrecht. De rechter heeft de vrijheid om te bepalen of een bepaald bewijsstuk buiten beschouwing gelaten moet worden gelaten vanwege een hoger belang (art. 152 Rv). O.m. in 2014 oordeelde de Hoge Raad hierover:

Hoge Raad 18 april 2014. ECLI:NL:HR:2014:942
Art. 152 Rv bepaalt dat bewijs door alle middelen kan worden geleverd en dat de waardering van het bewijs aan het oordeel van de rechter is overgelaten, tenzij de wet anders bepaalt. In een civiele procedure geldt niet als algemene regel dat de rechter op onrechtmatig verkregen bewijs geen acht mag slaan. In beginsel wegen het algemene maatschappelijke belang dat de waarheid in rechte aan het licht komt, alsmede het belang dat partijen erbij hebben hun stellingen in rechte aannemelijk te kunnen maken, welke belangen mede aan art. 152 Rv ten grondslag liggen, zwaarder dan het belang van uitsluiting van bewijs. Slechts indien sprake is van bijkomende omstandigheden, is terzijdelegging van dat bewijs gerechtvaardigd.

Welk belang zwaarder weegt is echter niet op voorhand te zeggen. Daarom vinden wij bijvoorbeeld het beleid van de Raad voor de Kinderbescherming onjuist. Zelfs onrechtmatig verkregen bewijs wordt in beginsel toegelaten.

De kans dat een rechter ook daadwerkelijk de opnames beluistert is klein. Procedures in het familierecht zijn grotendeels schriftelijk. Je kunt eventueel transcripties maken van opgenomen gesprekken.

• Lees deze uitspraak van Gerechtshof Amsterdam voor een voorbeeld waarin transcripties werden toegelaten, doch de audiobestanden niet werden beluisterd.
• In deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden werden de audiobestanden en transcripties niet toegelaten; een oordeel dat we onbegrijpelijk vinden en dat o.i. door de Hoge Raad gecasseerd zou moeten worden, temeer nu deze lijn navolging lijkt te krijgen in deze en deze uitspraak. Wat aan deze uitspraken opvalt is dat de rechters het bewijs niet op basis van de ‘vrije bewijswaardering’ buiten beschouwing lijken te laten maar dat er werkelijk sprake is van het opwerpen van een belemmering en de vraag is in hoeverre dit strijdig is met de ‘vrije bewijsleer’ (lees in dit kader ook De Bock par. 2.4.5. /pag. 71). Dat enkele familierechters audio-opnames nu naast zich neer gelegd hebben, wil overigens nog niet zeggen dat alle rechters deze zienswijze overnemen en dat  dat dit ook het geval zal zijn bij de tuchtrechter.
• Een voorbeeld waarbij geluidsopnames wél zijn toegelaten als bewijs lees je in deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem Leeuwarden.  De opnames werden door het hof ter zitting beluisterd. Ze waren door de moeder ingebracht om aan te tonen hoe grensoverschrijdend de vader zich tijdens overdrachtsmomenten naar haar gedroeg. In combinatie met een gebrek aan pedagogische vaardigheden en alcoholgebruik bij de vader leidde voor de moeder tot eenhoofdig gezag, evenals tot een ontzegging van omgang met de kinderen voor vader.
• Een voorbeeld waarin zowel de transcripties als de geluidsopnames zijn toegelaten lees je in deze uitspraak van Gerechtshof Amsterdam. Een beroep van de moeder op ‘onrechtmatig verkregen bewijs’ slaagde niet. Het hof verwees naar de hiervoor genoemde uitspraak van de Hoge Raad.
• Audiobewijs van een gesprek dat bepalend werd geacht om ‘samenwonen’ te onderbouwen inzake een verzoek de partneralimentatie te beëindigen lees je in deze uitspraak van Gerechtshof Amsterdam.
• Een voorbeeld waarin een geluidsopname medebepalend was om tot een conclusie van intiem terreur te komen lees je in deze uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant.
• Een voorbeeld waarin een video-opname wél werd toegelaten lees je in deze uitspraak van Rechtbank Den Haag.

Uit het bovenstaande overzicht volgt dat er geen uniforme lijn is in de rechtspraak. In de ene zaak zijn geluidsopnames/filmpjes zeer belangrijk ter onderbouwing van een beslissing, in een andere zaak wordt het een ouder aangerekend dat deze opnames maakt. Het is daarom belangrijk om de eventuele inbreng van geluidsopnames goed te overdenken. Overigens kunnen dit soort bestanden bijvoorbeeld op een USB-stick worden geplaatst. Deze kan dan worden ‘gedeponeerd’ bij de griffie van het gerecht dat ze zaak in behandeling heeft.

Lees ook onze V&A: Mag ik gesprekken opnemen?

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 19 juli 2023
De rechter neemt in beginsel alles dat wordt ingebracht mee in de beoordeling. Dit kan dus ook de inter-oudercommunicatie omvatten. Je kunt hierbij denken aan e-mails, WhatsApp-berichten en ook geluidsopnames.

Een voorbeeld van een zaak waarin dit expliciet in het vonnis staat is deze uitspraak van Rechtbank Amsterdam. Er werd een kort geding gevoerd over hervatting van omgang. Het vonnis beschrijft een deel van de zeer schadelijke communicatie van de man gericht aan de vrouw, ogenschijnlijk terwijl hij onder invloed van alcohol was.

Er zijn diverse voorbeelden waarin geluidsopnames van interacties tussen ouders zijn geaccepteerd en meegewogen door de rechter. Lees daarvoor ook: V&A: Worden geluidsopnames toegelaten door de familierechter?

Lees ook dit

• Blog: Doorlooptijden familie-rechtspraak.

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 17 november 2024
Wanneer er in een mediationovereenkomst ook voor geheimhouding is getekend, dan is alles wat daarin wordt gezegd, gedaan of geproduceerd in beginsel geheim.

Advocaten mogen informatie uit de mediationsessie bijvoorbeeld niet inbrengen in een gerechtelijke procedure. Er is een langjarige tuchtrechtelijke koers dat dit tegengaat/zou moeten tegengaan. De realiteit is echter ook dat er nog steeds zaken worden gepuliceerd waarin informatie uit mediation naar voren wordt gebracht en gewoon wordt meegewogen, zoals in r.o. 5.1.2. van deze uitspraak van Gerechtshof Den Bosch en r.o. 4.11. van deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem Leeuwarden.

De vraag die natuuurlijk opkomt is wat te doen wanneer er in de mediationsessies zaken gezegd worden die zo ernstig zijn dat hiermee bijvoorbeeld een kind rechtstreeks geschaad zou kunnen worden of dat duidelijk wordt dat het kind opgroeit bij een schadelijke ouder. Het lijkt dan juist wel in het belang van het kind om dit in te brengen. Een aankopingspunt kan dan mogelijk worden gevonden in deze uitspraak van Rechtbank Amsterdam. De rechtbank overweegt in 4.3 van deze arbeidszaak:

Lees in dit kader ook: Is inter-ouder strijdgedrag kindermishandeling?

Kan of wil je advocaat informatie uit de mediation dus niet zelf inbrengen, hetgeen op zich invoelbaar is gezien het risico voor de advocaat, dan kan je altijd nog zelf de keuze maken om het ter zitting naar voren te brengen. Houd er echter rekening mee dat je dit motiveert en dat de eventuele juridische gevolgen van het schenden van de geheimhouding niet te voorspellen zijn.

Lees ook dit

• Helpt mediation bij een vechtscheiding?

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 25 maart 2025
Vechtscheidingen worden gekenmerkt door huiselijk geweld, soms fysiek vaker psychisch, waarbij het geweld ook doorgaat nadat ouders uit elkaar zijn. Zo eenvoudig is het. Dit betekent dat een beroep op het Verdrag van Istanbul mogelijk is.

Op de V&A-pagina: Hoe herken ik niet-welwillend gedrag? zijn diverse verschijningsvormen van geweld beschreven die in de familierechtpraktijk worden gezien. Daaruit blijkt dat er vele vormen van geweld zijn, zowel rechtstreeks naar de ex-partner (m/v) als via het kind of derden. Er zijn natuurlijk ook situaties waarin dit geweld al aanwezig was gedurende de relatie. Soms zien we strafrechtelijke veroordelingen doorwerken in familierecht beslissingen. Dit gebeurt dan niet expliciet, maar veelal als een omstandigheid op basis waarvan de rechter een bepaalde beslissing (niet) in het belang van het kind vindt.

Geringe adoptie door rechters

We zien het Verdrag van Istanbul (hierna ook: het verdrag of het VVI) in de familierechtspraak voor het eerst verschijnen in deze uitspraak van Gerechtshof Amsterdam. Hierin beroept de moeder zich op het verdrag onder verwijzing naar (vermeend) geweld door de vader. Het blijkt echter een onterecht beroep. Volgens het hof onderbouwt de moeder namelijk onvoldoende dat zij daadwerkelijk slachtoffer is van huiselijk geweld.

Het is een duidelijk signaal voor de praktijk. Niet elk beroep op het verdrag blijkt gerechtvaardigd en de rechter moet goed onderzoek doen of de argumenten steekhoudend zijn. Verder stelt het hof dat het verdrag slechts verplichtingen schept voor de staat en dat een direct beroep door een individu niet mogelijk is. Uit latere rechtspraak blijkt overigens dat dit directe beroep wél mogelijk is, net zoals bijvoorbeeld bij artikel 8 EVRM (het recht op familie- en privéleven).

In de gepubliceerde rechtspraak zijn er slechts 31 uitspraken (stand begin 2025) waarin er een beroep op het verdrag is gedaan. Zeer weinig als we bedenken dat er jaarlijks heel veel uitspraken zijn waarin een vorm van geweld (naar ex-partner en/of kind) wordt beschreven.

Familierechters passen het Verdrag van Istanbul dus nog nauwelijks toe. Het is onduidelijk waarom, doch mogelijk wordt dit veroorzaakt doordat:

• De Nederlandse wet op zich de mogelijkheden biedt voor familierechters om een gevolg te verbinden aan de aanwezigheid van (een geschiedenis van) huiselijk geweld, zoals via de ‘optimale-ontwikkel-plicht‘ en het klem-criterium.
• De wet de rechter in diverse bepalingen de ambtshalve mogelijkheid om in het ‘zwaarwegende belang van het kind’ een andere beslissing te nemen (omgang/informatie/consultatie). Bij erkenningen is in de wet bovendien expliciet voorzien in het meewegen van de ‘belangen van de moeder bij een ongestoorde verhouding met het kind’. Overigens blijkt uit deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem Leeuwarden dat een beroep op het VVI ook in erkenningszaken mogelijk is.
• Er ogenschijnlijk binnen één gerechtshof discussie kan zijn of het verdrag kan worden toegepast bij bijvoorbeeld erkenningen of dat het slechts/vooral ziet op omgang en gezag. Vergelijk deze uitspraak en deze uitspraak, beiden van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. In deze uitspraak van Rechtbank Noord-Holland vindt de Raad voor de Kinderbescherming overigens dat het verdrag wel van toepassing is op erkenningssituaties.
• De rechtspraak mogelijk worstelt met het begrip ‘huiselijk geweld’ en wanneer daarvan precies volgens het verdrag sprake is. Is daarvan bijvoorbeeld alleen sprake als er een strafrechtelijke veroordeling is of ook al als de familierechter zelf vindt dat het gedrag van een ouder naar de andere ouder en/of het kind kwalificeert als geweld? O.i. is bezien vanuit het kind alles wat niet omvat het naleven van de wettelijke ouderlijke actieve inspanningsplichten (lees over: ouderschapsnormen, informatieplicht en consultatieplicht) een vorm van kindermishandeling. En het niet-naleven van die plichten vormt de wortel van alle vechtscheidingen.
• Tot slot zien we in veel uitspraken dat de rechters de strijd (lees: het geweld) tússen de ouders plaatsen en als iets zien dat beiden toepassen, of waarin beide ouders een bepalende factor zijn. Soms is dat juist. In veel vechtscheidingssituaties echter is het één van beide ouders die zich bedient van ex-partner geweld (al dan niet via het kind) en o.i. een ‘niet-goed-genoeg’-ouder is. Lees in dit kader ook de opinie: Maak goed-interouderschap onderdeel van de veertien voorwaarden voor goed-genoeg-ouderschap!

Een divers geweldsspectrum

Uit de gepubliceerde uitspraken volgt dat het geweldsspectrum – waarbij een beroep op het Verdrag van Istanbul succesvol is gedaan – heel divers is.

Aan de ene kant staan zaken waarbij er zeer ernstig en ook aanhoudend geweld heeft plaatsgevonden en/of nog plaatsvindt, inclusief strafrechtelijke veroordelingen van de pleger. Ook aan die kant zien we uitspraken waarin de rechter vindt dat er ook sprake is van een ongelijkwaardige relatie en dwingende controle, zoals in deze uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden of bijvoorbeeld stalkingsgedrag zoals beschreven in deze uitspraak van Rechtbank Amsterdam. Mannen waren in alle bestudeerde zaken de plegers.

Aan de andere kant staan ‘lichtere’ gedragingen die we veel vaker zien in vechtscheidingen, zoals in deze uitspraak van Rechtbank Gelderland. In de praktijk zien we die gedragingen bij zowel mannen als vrouwen (waarbij dus ook mannen en kinderen de slachtoffers zijn).

Hieruit volgt de conclusie: Als je te maken hebt met geweld zoals beschreven op de V&A-pagina: Hoe herken ik niet-welwillend gedrag? doe dan een beroep op het Verdrag van Istanbul, ongeacht of je als slachtoffer vrouw, man of kind bent. Het is natuurlijk van belang om de vorm, de ernst en duur van dit geweld aan te tonen. Het is vervolgens aan de rechter of die het verdrag daadwerkelijk bij de beoordeling betrekt.

Lees ook dit

• V&A: Ex bijzonder agressief en dwingend naar mij, omgang nakomen?
• V&A: Moet ik als ouder melden bij Veilig Thuis bij zorgen?
• Thema: Omgangsregeling wijzigen
• Thema: Van gezamenlijk naar eenhoofdig gezag

Meer vraag en antwoord

• Toon alles in de categorie procederen in het familierecht.
• Alle categorieën.

Meer kennisbank

• Ga naar start kennisbank

Bijgewerkt: 25 februari 2025
Vexatoir procederen betekent samengevat dat degene die de procedures start misbruik maakt van de bevoegdheid om iets aan de rechter voor te leggen. Vexatoir procederen kan worden gezien als/is een vorm van ex-partner geweld. Overigens geldt dit ook voor het uitlokken van gerechtelijke procedures.

Het recht om een rechtszaak te starten wortelt onder meer in artikel 6 EVRM. Deze bepaling regelt het recht op een eerlijk proces (en toegang tot de rechter). Het is een zeer sterk mensenrecht. Dit recht kan evenwel worden begrensd als iemand het recht om te procederen misbruikt of onrechtmatig handelt door het aanhangig maken van een procedure. De rechter moet terughoudend zijn in het aannemen daarvan.

Soms zien we echter dat het procedeergedrag zo ernstig is, dat dit gedrag als een vorm van ex-partner geweld en kindermishandeling gezien kan worden. Dit zou dit gedrag onder de reikwijdte van het Verdrag van Istanbul (kunnen) brengen. Het gevolg kan dan zijn dat de rechter de betreffende ouder de mogelijkheid ontneemt om (gedurende enige tijd) over een bepaald onderwerp te procederen en/of dat de rechter bij het nemen van een beslissing (bijv. over omgang en/of ouderlijk gezag) met dit gedrag rekening houdt. Het kan dan bijv. ook betekenen dat op grond van artikel 57 van het verdrag aan het slachtoffer van dit geweld gratis juridische bijstand wordt geboden (mits vallend binnen de nationale regels). Deze route is in Nederland echter (vooralsnog) onontgonnen terrein.

Het begrip ‘vexatoir’ is in het verleden in het familierecht vooral gekoppeld aan beslagleggingen. De rechter vindt in die uitspraken dat iemand oneigenlijk gebruik maakt van de bevoegdheid en/of dat een beslaglegging tot te ernstige gevolgen leidt bij wie het beslag is gelegd. De rechter heeft in die gevallen de beslaglegger de bevoegdheid ontzegt om dit te doen. Zie voor een voorbeeld deze uitspraak van Rechtbank Maastricht. In bijv. gezag- en omgangszaken zien we het begrip vexatoir zijn intreden doen in deze uitspraak van Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch. Het is echter een standpunt dat het hof in die zaak niet heeft gevolgd.

Jaarlijks zijn er evenwel meerdere uitspraken waarin de rechter iemands gedrag als ‘misbruik van procesrecht’ of als ‘onrechtmatig’ kwalificeert. Hiervan kan echter pas sprake zijn als de ouder die de rechtszaak start deze heeft gebaseerd op feiten en omstandigheden waarvan de onjuistheid bekend was (of had moeten zijn) of op stellingen waarvan deze op voorhand moest begrijpen dat deze geen kans van slagen hadden, zie deze uitspraak en deze uitspraak van de Hoge Raad. Het gevolg is dan veelal dat het verzoek van die persoon wordt afgewezen en dat er een (werkelijke) proceskostenveroordeling volgt.

Overigens is veel-procederen of procedures uitlokken op zich geen grond voor het aannemen dat het procedeergedrag vexatoir of onrechtmatig is, of misbruik van procesrecht oplevert. Dit staat uiteindelijk ter vrije beoordeling aan de rechter. Deze kan ook concluderen dat niet blijkt dat die procedures niet ‘zonder enige redelijke grond’ zijn ingezet, zoals in deze uitspraak van Gerechtshof Amsterdam.