Ouderverstoting CAT-V&A

Bijgewerkt: 4 november 2025
Het strafrecht is (nog) niet (voldoende) toegerust om om te gaan met oudervervreemding en ouderverstoting. Binnen het huidige kader is het onwaarschijnlijk dat er een aangifte wordt opgenomen, laat staan dat deze tot vervolging leidt.

Oudervervreemding strafbaar als ‘benadeling van de gezondheid’ volgens art. 300 lid 4 Sr?

Een kind heeft recht op een goede band (en contact) met beide ouders. Daarnaast is er in de rechtspraak in beginsel overeenstemming dat de afwezigheid van contact met een ouder of een negatief beeld over een ouder een ernstige ontwikkelingsbedreiging vormt voor het kind. Rechtbank Maastricht noemde al in 2007 oudervervreemding een vorm van kindermishandeling. Daarnaast is oudervervreemding in 2019 door Rechtbank Limburg gekwalificeerd als geestelijk geweld. Je zou kunnen stellen dat gedrag dat tot doel heeft het kind van de andere ouder te vervreemden gelijk staat aan psychische mishandeling van het kind.

Wat volledig onderbelicht blijft overigens is dat ouderverveemding ook richting de ex-partner een vorm van huiselijk geweld en psychische mishandeling is. Daarmee is dit gedrag o.i. in strijd met het Verdrag van Istanbul én 300 lid 4 Sr.

In 2017 oordeelde het Gerechtshof Den Haag in deze uitspraak dat strafbaarheid van psychische mishandeling ook in art. 300 lid 4 Sr te lezen is, d.w.z. als benadeling van de gezondheid.

Er is echter een heel zware toets. Voor een strafbaarstelling van een benadeling van de (geestelijke) gezondheid zal namelijk vast moeten komen te staan dat de benadeling opzettelijk plaatsvond. Ook moet vast komen te staan dat het niet slechts een poging was. Dit zijn zo zware voorwaarden dat er bij oudervervreemding bewijsproblemen ontstaan. Daarmee is het dus ook twijfelachtig of de politie überhaupt de aangifte opneemt, laat staan dat het Openbaar Ministerie daadwerkelijk gaat vervolgen bij oudervervreemding.

Psychische mishandeling wordt echter (mogelijk) expliciet strafbaar. Dit is de uitkomst van het Commissiedebat van 16 oktober 2024 waaraan naast Ingrid Coenradie Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid diverse leden van de Tweede Kamer deelnamen. Lees de opinie inclusief een concept wetsvoorstel over dit onderwerp.

Er is echter een andere belangrijke ontwikkeling. Rechtbank Amsterdam heeft in deze uitspraak in een situatie waarin dwingende controle/intieme terreur speelde, die gedragingen expliciet bestraft op basis van artikel 300 lid 4 Sr. Concreet betekent dit dat ‘we’ weer een stapje dichterbij strafbaarstelling van oudervervreemding zijn.

Er zit overigens ook een mogelijke keerzijde aan deze medaille. De uitspraak kan namelijk ook betekenen dat aan het beoogde plan – om tot expliciete strafbaarstelling van psychisch geweld (waartoe oudervervreemding behoort) te komen – een einde is gekomen. De tijd zal leren of het Openbaar Ministerie eindelijk recht zal doen aan de slachtoffers van deze zeer schadelijke vorm van psychisch geweld.

Oudervervreemding strafbaar als ‘onttrekking aan het ouderlijk gezag’ volgens art. 279 Sr?

Aangifte op basis van “onttrekking aan het ouderlijk gezag” is in de praktijk afgesloten. Zie daarvoor onze Special: Aangifte bij niet-nakoming omgang. Bovendien; heb je geen ouderlijk gezag, dan kan je hiervan ook geen gebruik maken. Ook heeft oudervervreemding niet als doel om het kind aan het ouderlijk gezag te onttrekken, doch om het kind zichzelf – vanwege een gefundeerde afwijzing – aan dit ‘gezag’ te laten onttrekken.

Tot slot, zien we in veel situaties dat het niet-nakomen van een vastgestelde omgang, niet het begin is van een oudervervreemdingscampagne, maar het sluitstuk daarvan. M.a.w. de omgang wordt veelal pas niet nagekomen door de vervreemder als deze kan bouwen op de loyaliteit van het kind en het kind de band (en daarmee het contact) met de andere ouder volledig afwijst, althans in ‘voldoende mate’. Het is ook dit moment dat we zien dat rechtspraak/jeugdbescherming door de vervreemder wordt betrokken om ‘de stem van het kind’ kracht bij te zetten. Of dat deze het kind mandateert om zich te onttrekken aan een vastgestelde omgang.

Ouderverstoting strafbaar?

Aangifte tegen ouderverstoting, is o.i. een no-go omdat dit feitelijk aangifte tegen je kind betekent. Overigens kan een kind in beginsel niet zelf bepalen of er omgang is.

Andere oplossingsrichtingen?

We zien globaal de volgende oplossingsrichtingen, buiten het strafrechtelijk kader:

• Inzetten op een uitbreiding van de zorg- en opvoeding, zodat je meer tijd hebt om een positieve balansfactor voor je kind te zijn.
• Het trachten de hoofdverblijfplaats te krijgen van je kind. Lees ook onze Special: Oudervervreemding en ouderverstoting met in de rechtspraakbespreking een zaak waarin via een uithuisplaatsing het kind eerst in een neutrale omgeving werd gebracht, waarna het contact met de verstoten vader werd hersteld. En een omgekeerde situatie waarin vader de vervreemder was en moeder het hoofdverblijf kreeg van de kinderen, met daarnaast een extreem hoge dwangsom voor de vader van wel EUR 25.000 per dag.
• Het inzetten op een rechterlijke beslissing die tot doel heeft om de verplichtingen van de ouders over en weer volgens de ouderschapsnormen van artikel 1:247 leden 2 en 3 BW nader gespecificeerd te krijgen en daarmee de vervreemdende ouder tot aantoonbaar goed gedrag te dwingen (nauwelijks ontgonnen terrein in het familierecht).
• Eventueel betrokken hulpverlening, jeugdbescherming en de Raad voor de Kinderbescherming expliciet wijzen op de ouderschapsnormen. We ontraden het om zonder zeer duidelijke voorbeelden te stellen dat er sprake is van oudervervreemding, omdat het ook kan worden geïnterpreteerd als dat je de oorzaken uitsluitend bij de ander neerlegt.

Ben je van mening dat de andere ouder een actieve campagne voert om je kind van jou te vervreemden, dan is dit op zich een voor het kind onveilige situatie. Je kunt bijvoorbeeld contact opnemen met Veilig Thuis hiervoor. Verwacht hier echter niet veel van als er geen duidelijke kindsignalen zijn.

Is de verstoting inmiddels door het kind geïnternaliseerd en is het kind op een leeftijd dat het feitelijk zelf kiest om geen omgang te hebben (pubers/adolescenten), dan wordt het nog lastiger.

We lezen regelmatig in de rechtspraak dat de Raad voor de Kinderbescherming en een rechter het standpunt innemen dat er ‘rust’ moet komen in de situatie en dat er dan hopelijk ruimte komt dat het kind zelf weer contact opneemt. Lees in dit kader ook ons antwoord op: Door mijn puber verstoten. Wat kan ik juridisch nog?

Is je kind volwassen, dan is er geen mogelijkheid meer om via het familierecht iets te bereiken. Je kunt natuurlijk nog wel inzetten op constructieve communicatie; zowel richting je kind als richting de andere ouder. Overigens vinden we dat toch opmerkelijk; het ‘recht op familieleven’ van de ouder stopt tenslotte niet wanneer het kind 18 jaar wordt.

Wist je dit?

Bijgewerkt: 1 november 2024
Oudervervreemding lijkt ongrijpbaar. De gedragingen die tot jouw verstoting moeten leiden, zijn veelal niet aan de oppervlakte. Je voelt bijvoorbeeld dat er iets aan de hand is, wellicht een gedragsverandering van je kind naar jou. Gedrag dat niet past of proportioneel is voor de situatie. Op een gegeven moment wil je kind misschien minder gaan komen, zonder dat daartoe concreet aanleiding is.

Een kind dat in zo een situatie zit, wordt feitelijk in een loyaliteitsconflict gedrongen door de vervreemdende ouder. Dit maakt het gesprek erover aangaan met het kind soms ook heel lastig of pijnlijk. Ga er dan ook van uit dat dit niet of zelden lukt. Je staat echter niet machteloos. Lees enkele tips in ons onze special over oudervervreemding en ouderverstoting.

Feitelijk is de enige mogelijkheid die je hebt om oudervervreemding aan te tonen, door een dossier op te bouwen van onwil of inactie van de andere ouder om de band tussen je kind en jou te bevorderen en dat deze ouder zich bijvoorbeeld niet houdt aan de informatieplicht en de consultatieplicht. Ook kunnen er situaties zijn voorgevallen of gecreëerd door de vervreemdende ouder, die negatief op jou afstralen of die de band tussen je kind en jou belasten. Ga hierover schriftelijk het gesprek aan met de andere ouder. Leg alles vast.

Er zijn verschillende tactieken om zaken te keren mocht het vervreemdingsgedrag serieuze vormen aannemen. Start hier wel op tijd mee. Is de verstoting eenmaal geïnternaliseerd door je kind en is je kind ouder dan globaal een jaar of 13-14, dan heeft de hulpverlening en familierechtspraak momenteel nog geen pasklaar antwoord.

Overigens ontwikkelen wij een sanctiemethode die niet-welwillende ouders tot positief gedrag zou kunnen gaan dwingen. Daarnaast hebben we een voorstel gedaan aan politiek en rechtspraak om een Landelijk Bureau Handhaving Ouderschapsnormen te gaan inrichten. Ook zou er een transitieteam moeten komen dat kinderen en ouders begeleid om de transitie terug naar de verstoten ouder te begeleiden. Het gebrek zo een team verhoogt o.i. de drempel voor rechters om dit daadwerkelijk zo te beslissen.

Wist je dit?

Bijgewerkt: 26 november 2025
Is er tussen twee ouders een conflict waardoor een kind in een zodanig loyaliteitsconflict komt dat deze (uit zelfbehoud) kiest voor de verstoting van één van de ouders, dan kan de verstoten ouder niet veel anders doen de situatie (tijdelijk) accepteren of procederen.

We zien hoogst zelden in de rechtspraak dat de Raad voor de Kinderbescherming zelf initiatief neemt om een verstoting te keren (bijvoorbeeld na een melding bij Veilig Thuis). M.a.w. het initiatief ligt meestal bij de verstoten ouder. Ons inziens ten onrechte.

Wordt de situatie aan de rechter voorgelegd, dan vraagt de rechter in de meeste gevallen advies aan de raad.

Het advies van de raad heeft globaal 3 mogelijke uitkomsten:

1. De raad adviseert een ondertoezichtstelling gevolgd door (gedwongen) hulpverlening (en verdere analyse van de situatie).
2. De raad adviseert berusting in de situatie om het kind (en de situatie) rust te geven.
3. De raad adviseert het kind uit huis te plaatsen bij de verstoten ouder (of mogelijk eerst bij een derde, terwijl hulpverlening de band tussen het kind en de verstoten ouder tracht te herstellen).

Advies 2 is het meest omstreden. Advies 3 zien we nu af en toe in de gepubliceerde rechtspraak terugkomen. Zie voor een overzicht van rechtspraak ook onze Special: Oudervervreemding en ouderverstoting. Het rust-advies leidt in de praktijk tot een enorme (haast ondraaglijke) onzekerheid voor de verstoten ouder.

Als verstoten ouder is het van groot belang om welwillendheid en goed gedrag te kunnen aantonen. Het is van belang dat het zowel de raad als de rechter direct duidelijk wordt dat je te allen tijde welwillendheid bent geweest en dat je ook hebt geprobeerd om de relatie met de verstotende ouder te verbeteren. Kortom, dat je alles in het werk hebt gesteld om de situatie te voorkomen en te verbeteren.

Dit lijkt natuurlijk de omgekeerde wereld. Dit volgt echter dit uit de realiteit dat we – zelfs in situaties waarin evident sprake is van oudervervreemding (door een niet-welwillende ouder) – nog steeds zien dat de raad voor advies 2 kiest, terwijl dit in strijd is met diverse uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Dit is met name het geval als het kind ouder is dan globaal 13-14 jaar en het kind bij de vervreemder woont. De hoop is dan dat het kind in de toekomst zelf contact zal gaan zoeken met de verstoten ouder.

O.i. zou hier veel meer aandacht voor moeten komen. Eigenlijk zou het rust-advies nooit een acceptabele optie moeten zijn voor welwillende beschikbare verstoten ouders. Ook zou er bij de raad veel meer aandacht moeten komen voor de wettelijke verplichting van beide ouders om de band tussen het kind en de andere ouder te bevorderen specifiek, en de ouderschapsnormen in het algemeen.

Wist je dit?

Bijgewerkt: 4 november 2025
Kinderalimentatie en omgang met je kind zijn gescheiden zaken. Kinderalimentatie stopt niet als je geen omgang meer hebt, net zoals dat omgang niet stopt als je geen alimentatie (meer) betaalt. Dit geldt ook bij ouderverstoting. Voor partneralimentatie is dit anders.

Ouders zijn verplicht, naar draagkracht, te voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen (artikel 1: 392 lid 1 sub a en 1: 404 BW). Het kind is de onderhoudsgerechtigde, maar de verzorgende ouder is de rechthebbende ter zake van de kinderalimentatie.

De wetgever heeft niet voorzien in een mogelijkheid om de verplichting van de niet-verzorgende ouder, te matigen op grond van gedragingen van de verzorgende ouder. Slechts een gedraging van de tot onderhoudsgerechtigde – meerderjarige kind – zou tot matiging aanleiding kunnen zijn (artikel 1: 399 BW).

Voor partneralimentatie geldt echter iets anders. Regelmatig zien we dat ouders procederen om herziening van de partneralimentatie wanneer zij door het kind verstoten zijn. De globale argumentatielijn is dat als ouder meewerken aan ouderverstoting, dit actief aanjagen of onvoldoende inspanningen verrichten om de verstoting te voorkomen als ‘zeer grievend’ aangemerkt wordt.

Dit grievende gedrag kan voldoende basis zijn om te stellen dat de lotsverbondenheid tussen ex-partner is geëindigd, wat ook beëindiging van de partneralimentatie rechtvaardigt, mogelijk zelfs met terugwerkende kracht. Lees in dit kader ook deze uitspraak van Gerechtshof Den Haag.

Wist je dit?

Bijgewerkt: 4 november 2025
Wordt je kind in een subtiele campagne van je vervreemd, dan is helaas de realiteit dat je weinig eigen-actie kunt verwachten van de Raad voor de Kinderbescherming, ook niet als je deze situatie al eerder onder de aandacht hebt gebracht, bijvoorbeeld via een melding bij Veilig Thuis.

Wat we helaas vaststellen is dat de Raad nog steeds  terugvalt in de oude denkbeelden zoals ook verwoord in deze uitspraak van Rechtbank Noord-Nederland. In r.o. 5.1 stelt de Raad het volgende: “De kinderen hebben recht op contact met hun beide ouders en zij hebben ook de plicht om contact te hebben met beide ouders.”

Het recht van het kind op contact wordt dus centraal gesteld in plaats van de plicht van ouders die uit dit recht voortvloeit, namelijk om de band tussen het kind en de andere ouder te bevorderen. Anders gezegd; het is nadrukkelijk ook de moeder als ouder met het hoofdverblijf die in deze casus zou moeten aantonen dat zij er wel alles aan heeft gedaan, in plaats van dat zomaar wordt teruggevallen in het klassieke uitgangspunt dat ouderverstoting een copingmechanisme van de kinderen is als gevolg van ‘de strijd tussen de ouders’.

Een andere veelgebruikte redeneerwijze is dat het feit dat het kind ‘het recht heeft’ betekent dat als het kind (van 12 jaar of ouder) aangeeft om hiervan geen gebruik (meer) te willen maken dat dit moet worden gerespecteerd (als onderdeel van de toenemende mondigheid) van het kind.

Al deze redeneerwijzen verbloemen echter een gebrek aan feitelijk onderzoek naar de grondslagen van zowel een eventuele (toenemende) weerstand in het kind en in het bijzonder de wijze waarop ouders daaraan individueel en gezamenlijk hebben bijgedragen en wat de instandhoudende factoren zijn. Hier zou onderzoek naar moeten worden gedaan door de raad, maar kan natuurlijk ook door een andere deskundige gebeuren – zoals het NIFP – en ook amtshalve door de rechter worden bevolen op basis van artikel 194 Rv. Oudervervreemding is tenslotte een vorm kan kindermishandeling en het belang van het kind eist dat de raad een actieve(re) rol neemt bij het wegnemen daarvan.

Overigens doet de raad wel aan beleidsontwikkeling rondom oudervervreemding/verstoting. Lees bijvoorbeeld:

• Memo (Dreigend) contactverlies tussen kind en ouders na scheiding
• Klachtenanalyse 2022 (trefwoord contactverlies)

Wist je dit?

Bijgewerkt: 26 oktober 2025
Ben je na een vervreemdingscampagne, door je kind van ongeveer 12 jaar of ouder verstoten en heb je geen contact meer, dan heb je nog steeds een aantal opties.

Mogelijkheden naar de vervreemder/coalitie-ouder

Ook als verstoten ouder ben je nog steeds gebonden aan (de geest van) de ouderschapsnormen. Dit kan lastig zijn. Verwacht niet van jezelf dat je alles ‘goed’ gaat doen. Dit is onmogelijk. Bij ouderverstoting is één ding zo goed als zeker: Wat je ook doet, de vervreemder zal het negatief framen naar het kind en/of een negatieve perceptie niet omkeren. Dit is namelijk al een bewezen tactiek voor die ouder. Bovendien blijkt de creativiteit van vervreemders eindeloos. Waar een vervreemder ze zich echter niet aan kan onttrekken, is dat het eigen gedrag in de situatie niet voldoet aan wat die ouder op basis van de rechten van het kind verplicht is. Wil je niet berusten in de situatie, dan heb je in de meeste gevallen het ‘systeem’ nodig om een verandering te bewerkstelligen.

Mogelijkheden via hulpverlening

Via hulpverlening betekent bijvoorbeeld via een Sociaal Wijkteam of Veilig Thuis. Deze route kan ertoe leiden dat er (opnieuw) een ondertoezichtstelling voor je kind wordt uitgesproken. Wij ervaren echter dat deze route traag, weinig doortastend en zeer onzeker is. Dit hangt ons inziens samen met het gebrek aan wil bij deze partijen om zich daadwerkelijk in te zetten voor het Recht op Familieleven, terwijl de overheid dit op basis van artikel 8 EVRM verplicht is.

Concreet leidt dit ertoe dat het niet-naleven van de wettelijke plichten door de coalitie-ouder – w.o. de ouderschapsnormen, en over de informatieplicht en consultatieplicht – niet als ‘ontwikkelingsbedreigend’ worden gezien. Bovendien hebben veel van deze hulpverleners als grondhouding om vóór het kind (en de hoofdverblijfouder) te gaan staan, ook voordat er überhaupt onderzoek is verricht naar de grondslagen van de ouderafwijzing.

We zien bovendien regelmatig dat er allerlei hulpverlening voor het kind wordt ingezet (ook zonder toestemming van de verstoten ouder) en er toch geen enkele stap voorwaarts wordt gezet naar herstel van de band tussen het kind en de buitengesloten ouder.

Tot slot zien we af en toe dat jeugdbescherming ‘drang’ inzet om de buiten-ouder te dwingen om mee te werken terwijl het juist drang of dwang zou moeten inzetten op de coalitie-ouder.

Mogelijkheden via de familierechter

Via de familierechter betekent bijvoorbeeld het starten van een gerechtelijke procedure over nakoming van een vastgestelde zorgverdeling (of de heropbouw daarvan). Hier is het dilemma dat rechters regelmatig kiezen om – in afwachting van een advies van de Raad voor de Kinderbescherming – ‘de stem van het kind’ (grotendeels) te volgen.

Zelf zo een procedure inleiden kan wel het onderzoek versnellen. Hoe dan ook, uiteindelijk ben je afhankelijk van de doortastendheid van de rechter die je treft en in hoeverre deze de ‘binnen-ouder’ houdt aan de ouderschapsnormen, evenals de informatieplicht en consultatieplicht. Lees ook de opinie Familierechters, kom met één aanpak van oudervervreemding! en voorbeelden in het rechtspraakoverzicht in de Special: Ouderverstoting.

Sinds mei 2025 is er een optie bijgekomen. Of dit een reële optie is voor jouw situatie, is onzeker. Neem contact op voor meer informatie.

NB: Het gaat hier dus om wat we noemen ‘zuivere ouderverstotingssituaties’, waarbij er geen eigen inbreng is geweest die een volledige verstoting door het kind rechtvaardigt/proportioneel maakt. Is die eigen inbreng er wel geweest, ook dan staan de bovenstaande routes in beginsel open. Dit vraagt wel een andere aanpak. Ook spreken wij dan niet van ouderverstoting, doch van intrinsieke-ouderafwijzing.

Mogelijkheden via de Strafrechter

Denk je er over om aangifte doen van ‘onttrekking aan het ouderlijk gezag’, lees dan ook onze V&A-pagina: Kan ik aangifte doen van ouderverstoting? Worstel je met de vraag of, dan wel wanneer, contact-initiatieven te ontplooien naar je kind, lees dan ook onze V&A-pagina: Ik ben volledig verstoten. Hoe vaak contact zoeken?

Wist je dit?

Bijgewerkt: 23 februari 2023
Ben je als welwillende ouder door je puber verstoten, zien jullie elkaar niet meer, maar is er nog wel af en toe contact via WhatsApp, SMS, telefoon of e-mail? Dan is dit een kans om iets positiefs te bereiken.

Veel verstoten ouders boksen aan tegen een situatie van geen enkele vorm van contact. Ieder contact dat wordt geïnitieerd leidt tot geen reactie. Anderen worden geblokkeerd, nummers gewijzigd etc.

Elke vorm van twee-richting communicatie met je kind, hoe minimaal ook, heeft een kans in zich om iets positiefs te bereiken. Lukt het je zelf niet (meer) om in die situatie goed bij je kind aan te sluiten, zoek dan hulp.

Voor zover er nog een juridisch traject is, dan is dit puur in relatie tot de ex-partner als ‘vervreemder’. Proberen om toch een omgang vastgesteld te krijgen kan tot een conclusie leiden zoals in deze uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant. Lees in dit kader ook: Mijn puber heeft mij verstoten, wat kan ik juridisch nog?

Wist je dit?

Bijgewerkt: 25 juni 2025
Een veel gehoord vraagstuk in de praktijk is hoe om te gaan met de situatie dat een ouder stelt dat je kind geen contact met jou wil als hij/zij bij de ander is.

Afhankelijk van de leeftijd van het kind lijkt het natuurlijk iets dat ook ‘gewoon zo kan zijn’. Het is dan in het belang van het kind om dit contact niet te forceren.

Er is echter ook een andere zienswijze en deze wortelt in de band-bevorder-plicht. Ouders dienen de band (en het contact) tussen het kind en de andere ouder te bevorderen, en dit is een actieve inspanningsplicht. Concreet betekent dit dat deze ouder de omstandigheden moet scheppen waarin het kind zich onvoorwaardelijk vrij en ondersteund voelt om contact te hebben met de andere ouder (en diens zijde) en dit ook omzet in feitelijk contact.

Natuurlijk zou je ook kunnen stellen dat met de wens dit contact wel te laten plaatsvinden de andere ouder feitelijk een beroep doet op hetzelfde. Echter, zo een reactie van het kind is hoe dan ook een uiting van een loyaliteitsconflict. En hiervoor zijn beide ouders verantwoordelijk.

Het is aan de ouders om dit loyaliteitsconflict weg te nemen bij het kind. Het als ‘voldongen feit’ accepteren daarvan – zonder daar vervolgens concrete acties aan te koppelen om dit weg te nemen bij het kind – is feitelijk een berusting of acceptatie van het loyaliteitsconflict door deze ouder en daarmee een vorm van kindermishandeling.

Dit accepteren van het loyaliteitsconflict en het niet actief positief werken aan verandering van de situatie, vormt een ernstige bedreiging voor de veilige sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. En dit is weer in strijd met optimale-ontwikkel-plicht van artikel 1:247 lid 2 BW.

Wist je dit?

Bijgewerkt: 4 november 2025
Ouderverstoting is niet hetzelfde als oudervervreemding. Ouderverstoting beschrijft het gedrag aan kindzijde, of het resultaat daarvan. Oudervervreemding beschrijft het gedrag aan daderzijde, of het resultaat daarvan.

Belangrijk om te begrijpen is dat als je ouderverstoting zegt/concludeert, je automatisch ook stelt dat de verstoting het gevolg is van oudervervreemding. We zien regelmatig dat zowel de Raad voor de Kinderbescherming als de Rechtspraak dit nog onvoldoende onderkent.

Kan de ‘onthechting/afwijzing’ door het kind wél verklaard worden uit (in)acties van de afgewezen ouder, dan is er volgens ons sprake van ouderonthechting/ouderafwijzing. Waarvan sprake is, is iets dat ook volgens het Expertteam Ouderverstoting goed moet worden onderzocht.

Het is echter niet zo dat elke ouderafwijzing ook daadwerkelijk proportioneel is of dat het in het belang van het kind is om dit te accepteren. Veel situaties wortelen namelijk uiteindelijk in (een vorm van) oudervervreemding (ook wel Parental Alienating Behaviors).

De conclusie ‘ouderverstoting’ betekent o.i. overigens dat ook de weg naar het strafrecht open zou moeten staan aangezien het de psychische gezondheid van zowel het kind andere ouder (als hun onderlinge band) benadeelt. Momenteel is oudervervreemding nog niet opgenomen in het overzicht van voorbeelden van kindermishandeling. Dit zou o.i. moeten worden aangepakt.

NB: Er zijn andere definities van deze begrippen. Wat vooral opvalt is dat oudervervreemding en ouderverstoting regelmatig als synoniem worden gebruikt. Wij zien dit anders.

Lees ook dit

• Special: Ouderverstoting
• Opinie: Ook bij heftige ex-partnerstrijd moet rechter blijven inzetten op omgang tussen kind en ouder
• V&A: Wat is oudervervreemding?
• V&A: Hoe kan ik oudervervreemding aantonen?
• V&A: Wat doet de RvdK bij oudervervreemding?

Wist je dit?

Bijgewerkt: 17 november 2024
Er is een nieuwe term in opkomst in plaats van ouderverstoting, namelijk ouderonthechting. Ook zien we in plaats van ouderonthechting ouderafwijzing als begrip om duidelijk te maken dat er sprake is van een gehechtsheidsafname of -absentie van een kind in relatie tot een ouder tot wie het eerst veilig was gehecht of tot wie het normaliter veilig gehecht zou moeten zijn.

De verschillende begrippen maken het ook voor rechters er niet duidelijker op. Vanuit ons perspectief is er een vast begrippenkader nodig om in het familierecht de verschillende scenario’s uniform te duiden. In verschillende dossiers waarbij we betrokken zijn (geweest), lijkt het gebruik van het begrip ouderonthechting of ouderafwijzing om de hete brei heen te draaien en slechts dient om één fundamentele vraag te ontwijken, namelijk:

Als er sprake is van gehechtsheidsafname of -absentie van een ouder, in hoeverre is dit dan het gevolg van oudervervreemding door de andere ouder, het gevolg van gebeurtenissen tussen het kind en deze ouder en/of een combinatie?

Het spreekt voor zich dat de wijze waarop er zowel door hulpverlening, jeugdbescherming en/of rechtspraak wordt omgegaan met de situatie afhankelijk moet zijn van de uitkomst van deze vraag.

Wat we helaas vaststellen is dat de meer neutrale begrippen ouderonthechting of ouderafwijzing juist de weg lijken te openen voor ‘hulpverlening voor het kind’, terwijl ons inziens zo een situatie juist primair zou moeten leiden tot onderzoek naar het (historische) gedrag van de hoofdverblijf-/binnen-ouder in de situatie en de mate waarin deze ouder eigenaarschap neemt voor het voldoen aan de ouderschapsnormen en het bevorderen van de band tussen het kind en de buiten-ouder.

Dit laatste niet doen leidt er ons inziens toe dat er waardevolle tijd verloren gaat. Tijd waarin een onwelwillende binnen-ouder de onthechting/afwijzing/verstoting door het kind van de buiten-ouder feitelijk kan voltooien.

Wist je dit?

Bijgewerkt: 4 november 2025
Op 4-2-2021 werd het Advies van het Expertteam Ouderverstoting gepubliceerd. We hebben een becommentarieerde versie gemaakt. Heb je een inhoudelijke mening over het advies of over onze comments, praat dan mee onderaan deze pagina.

Plus- en minpunten van het advies

Pluspunten

• Geeft inzicht in het (niet) functioneren van de huidige praktijk rondom ouderverstoting.
• Zet in op feitenvinding om het ouderlijk gedrag en de inter-ouderdynamiek in kaart te brengen.
• Benoemt de achterstandspositie van vaders (red: en niet-hoofdverblijfouders) in het huidige systeem.
• Een mooie bloemlezing van enkele oplossingen in een internationale context, met name de Deense oplossing voor 1:253a BW zaken valt positief op.
• Zet in op vroege-fase interventie. Stelt een sanctie-escallatieladder voor; tot en met gijzeling of behandeling.
• Voorstel om rol advocaten te verminderen.
• Politie in burger ter plaatse, in plaats van geüniformeerd, en op momenten dat het kind niet aanwezig is.

Minpunten

• De rechten van kinderen en ouder zijn het uitgangspunt, niet de plichten van ouders. Ze zijn ten onrechte onzichtbaar in het rapport.
• Het advies bevat een een behoorlijk aantal onvolledige/onjuiste denkbeelden w.o. over de toepasselijkheid van 279Sr in situaties waarin de binnen-ouder eenhoofdig gezag heeft.
• Het advies erkent onvoldoende dat bij ouderverstoting het kind inmiddels een quasi-intrinsieke keuze heeft gemaakt en dat is vooral bij puberende kinderen essentieel.
• Daar waar de huidige praktijk een financieel feest is voor advocaten EN hulpverleners, lijkt dit advies vooral een feest voor psychosociale (gemeentelijke) hulpverlening (te blijven). Het is dus nog steeds feest. Het is van groot belang dat er gestuurd gaat worden op resultaten en niet op eindeloze (gemeentelijke) hulpverlening.
• Er wordt geen handreiking gedaan hoe de huidige hulpverleningsstructuren en -professionals kunnen worden geretooled. Er moeten nieuwe professionals worden opgeleid. Dit alles kost veel tijd, terwijl o.i. bijvoorbeeld senior gezinsvoogden hierin een spilfunctie zouden kunnen vervullen.
• Er is geen ’tijdelijke maatregel’ die ervoor zorgt dat de mensen die nu in het proces zitten niet alsnog worden verstoten. Er is ook geen programma dat de urgentiepunten snel in de jeugdzorgketen en rechtspraak laat doordringen. Draaideur-casussen die nu in het proces zitten worden onvoldoende/niet belicht.
• Er is geen visie neergelegd voor de situatie waarin de kinderen inmiddels meerderjarig zijn of die nu ongeveer 15 jaar of ouder zijn. O.i. zouden de ouderschapsnormen moeten gelden ongeacht meerderjarigheid. De inspanningsplichten zouden bovendien niet meer gekoppeld moeten zijn aan ‘ouderlijk gezag’, maar moeten wortelen in ‘het recht op familieleven’.

Lees ook onze praktijkvisie voor een effectiever familierecht.

Toepassing in de rechtspraak

• Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch 10-06-2021: Samenvatting: Omgangsherstel wordt aan de kinderen gelaten. Het hof overweegt daarnaast: “Het is niet realistisch te verlangen dat hulpverleners verplicht kunnen worden acties te ondernemen en dat sancties tot doorbraken gaan leiden in een situatie als deze, waarin deels al oudere kinderen reeds vele jaren structureel verzet laten zien tegen contact met hun vader en de vader te kennen geeft het nu niet meer te kunnen opbrengen in zijn eigen positie ten opzichte van de kinderen te investeren.”
• Rechtbank Limburg 23-03-2021: Samenvatting: Rechter pakt stevig door en legt advies Raad voor de Kinderbescherming en betrokken Gecertificeerde Instelling (OTS) naast zich neer en stelt ondanks de voltooide verstoting wel gezamenlijk gezag vast en ook een begeleide omgang. 8 maanden aanhouding om vinger aan de pols te houden.
• Hof Den Bosch op 18-03-2021: Samenvatting: Advies Expertteam blijkt niet effectief bij oudere kinderen ‘met wie het goed gaat’. Lees ons commentaar op deze uitspraak in het rechtspraakoverzicht in de Special Ouderverstoting.

Wist je dit?

Bijgewerkt: 4 november 2025
Een oudervervreemder herken je doordat deze zich niet (meer) houdt aan de verplichtingen samenhangende met de (gezamenlijke) ouderlijke verantwoordelijkheid

Vervreemdingsgedrag is vanuit het perspectief van het kind niet altijd negatief gedrag. Naast één of meerdere vormen van niet-welwillend gedrag kan het zich bijvoorbeeld ook uiten in de vorm van (overdreven) positief gedrag richting het kind. Het beoogde effect hiervan veelal is dat de loyaliteit van het kind wordt verkregen door de vervreemder (in het Engels de Alienating Parent) op een wijze waarop dit ten koste gaat van de band die het kind heeft/ontwikkelt met de andere ouder (in het Engels de Targeted Parent). Ook kan het kind de indruk krijgen dat de andere ouder niet voldoet of niet ‘goed-genoeg’ is. Het Expertteam Ouderverstoting noemt oudervervreemding in haar advies: “loyaliteitsbeïnvloedend gedrag”.

Oudervervreemdend gedrag is zeer schadelijk voor het kind en bijvoorbeeld al in 2007 door Rechtbank Maastricht gekwalificeerd als een vorm van kindermishandeling. Daarnaast is oudervervreemding in 2019 door Rechtbank Limburg gekwalificeerd als geestelijk geweld en in 2023 door Rechtbank Midden-Nederland als kindermishandeling in de vorm van emotionele verwaarlozing en psychisch geweld.

Nu houdt waarschijnlijk iedere ouder zich bezig met een vorm van loyaliteitsbeïnvloeding, zelfs in normaal functionerende ‘goed genoeg’ gezinnen. Loyaliteitsbeïnvloeding wordt oudervervreemding wanneer de beïnvloeding ten koste gaat van de band van het kind met de andere ouder.

Vervreemdingsgedrag is bijvoorbeeld te herkennen doordat een afglijdend of negatief ouderbeeld bij het kind niet aantoonbaar wordt gecorrigeerd/ondersteund door de vervreemder. Noch koppelt de vervreemder hier (in voldoende mate) acties aan die tot doel hebben om dit ouderbeeld te herstellen. Op de vraag hoe zo een ouder dan wél de banden tussen het kind en de andere ouder zou hebben bevorderd en waaruit dit blijkt, komt veelal geen concreet antwoord, terwijl dit een onvoorwaardelijke wettelijke actieve inspanningsplicht van die ouder is, waaraan deze zich niet kan onttrekken. In plaats daarvan volgen veelal pogingen de discussie af te leiden naar bijv. ‘wat het kind aangeeft’.

Anders gezegd kan oudervervreemdend gedrag dus bestaan uit iets doen en uit iets niet-doen, zoals het niet-nemen van dit deel van de ouderlijke verantwoordelijkheid. Dit laatste is waar het in het systeem het meest mis gaat. Het niet-actief invullen van de plicht om de banden tussen het kind en andere ouder te bevorderen is o.i. dé belangrijkste indicator dat deze ouder zich onttrekt aan deze cruciale ouderlijke plicht en ouderverstoting als ultimo uitkomst aanvaard. Toch wordt deze actieve inspanningsplicht nauwelijks getoetst. Sterker, zelfs in situaties waarin voor de rechter in voldoende mate vaststaat dat de ouder een vervreemder is, wordt nauwelijks handhavend opgetreden en dit is onbegrijpelijk.

Is de oudervervreemdingscampagne succesvol en heeft het kind de band met de andere ouder doorkruist (volgens de praktijk als ‘copingmechanisme’), dan behoort tot het gedrag van de vervreemder ook, dat deze stopt met zich te conformeren aan de andere verplichtingen die behoren tot de (gezamenlijke) ouderlijke verantwoordelijkheid. Deze situaties zijn eenvoudig te herkennen. Naast dat de ‘inmiddels coalitie-ouder’ zich niet (meer) conformeert aan de ouderschapsnormen, houdt deze zich veelal ook niet meer aan de informatieplicht en de consultatieplicht, of worden deze verplichtingen slechts ‘voor de bühne’ marginaal ingevuld. Wat we veel zien is dat zo een ouder zich verontschuldigd door aan te geven ‘dat het kind dit niet zou willen’. Het spreekt voor zich dat dit soort ouders zelden tot nooit zelf de stap naar de rechter maken om ontheven te worden van hun ouderlijke plichten (jegens de andere ouder) en dít is een andere belangrijke indicator dat de ouder zich bedient van vervreemdingsgedrag.

Er ligt een belangrijke taak voor rechtspraak, Raad voor de Kinderbescherming, hulpverlening en GI’s om te toetsen in hoeverre ouders zich toewijden aan hun wettelijke inspanningsplichten (naar elkaar), alsmede wat niet-welwillend gedrag drijft. Dit verzuimen ondermijnt het bereiken van oplossingen. De ouderlijke plichten staan niet voor niets in de wet. Ze dienen om voor het kind een optimale ontwikkelingsbasis te bewerkstelligen. Daar is in het kader van de wetgevingsprocessen goed over nagedacht. Alles begint met het niet-naleven van de ouderlijke verantwoordelijkheden. Dan behoort een interventie zich primair daar op te richten. Lees onze visie over hoe: Ouderverstoting op te lossen of te voorkomen.

Lees ook dit

• Special: Ouderverstoting
• Opinie: Ook bij heftige ex-partnerstrijd moet rechter blijven inzetten op omgang tussen kind en ouder
• V&A: Hoe kan ik oudervervreemding aantonen?
• V&A: Oudervervreemding en ouderverstoting iets anders?
• V&A: Wat doet de RvdK bij oudervervreemding?

Bijgewerkt: 4 november 2025
Omdat ouderverstoting direct het gevolg is van oudervervreemdend gedrag zien we hulpverlening zonder gelijktijdige interventie in de omgang en/of het gezag zelden tot nooit enige effect bereiken. Ook wanneer het kind onder toezicht staat. Steeds opnieuw worden er nieuwe ‘interventies’ bedacht en gevalideerd door ouders en kinderen daarin te sturen, zonder dat vast staat dat hetgeen wordt ingezet werkelijk het belang van het kind dient.

Waarom faalt standaard hulpverlening in Nederland?

In de rechtspraak zien we allerlei interventies zoals ‘Ouderschap Blijft met de interventie contactverlies’ welke figureert in deze uitspraak van Rechtbank Den Haag. Tegelijk volgt uit zeer veel gepubliceerde uitspraken dat hulpverlening uiteindelijk – regelmatig ook na jaren hulp – niet heeft bereikt om de door het kind geuite weerstand om te buigen. In teveel zaken blijken hulpverleners er bovendien niet in geslaagd te zijn om te achterhalen waar ‘de weerstand van het kind in wortelt’. Het beeld dat zich aftekent is één van ineffectieve interventies waarvoor bovendien lange wachtlijsten bestaan en waarvan op de websites geen cijfers staan over effectiviteit, laat staan dat de methode goed is omschreven.

Regelmatig sluiten rechters dit soort zaken af met de hoop dat de coalitie-ouder alsnog gaat inzien dat…. hetgeen duidelijk tekent hoezeer het mis gaat in de keten, daar waar het hulpverlening aan ouders en kinderen betreft.

De Kern: Focus op het kind is de fout

Hoe het kan dat dit zo mis kan gaan is o.i. vooral gelegen in het feit dat er onvoldoende nadruk wordt gelegd op de rol van de coalitie-ouder die deze situatie tenslotte willens en wetens heeft bewerkstelligd (of daarin heeft berust). Zonder nadrukkelijke focus op diens rol kan hulpverlening voor het kind o.i. ook nooit veilig zijn. Als je loyaliteit van het kind voor ouders op een weegschaal zou leggen, dan slaat die bij ouderverstoting steeds meer/volledig door naar de coalitieouder. Hetgeen bezien vanuit die ouder de ‘ultieme balans’ representeert. Elke effectieve hulp bij het kind gaat de weegschaal vanuit de coalitie-ouder steeds meer uit balans brengen, hetgeen o.i. het kind rechtstreeks in conflict met die ouder gaat brengen.

Oplossingen die wél werken (Internationale Interventies)

Oplossingen die internationaal hiervoor zijn ontwikkeld zijn o.m. Family Bridges (Dr. Richard Warshak) waarbij het kind éérst uit de invloedssfeer van de coalitie-ouder wordt gebracht. In de Nederlandse familierechtspraak zijn er voorbeelden waarin dit principe is toegepast, en waarbij de coalitie-ouder duidelijke doelen werden gesteld, alvorens weer aan contactherstel van het kind met die ouder zou worden gewerkt. Er is echter nog geen consistente toepassing van dit type interventies.

Hoe moet het dan wel? Een stappenplan

Hulpverlening heeft geen mandaat om sterker in te grijpen. Ze kunnen alleen escaleren richting een ondertoezichtstelling. Sterker ingrijpen kan alleen een rechter en die wil lijkt er rechtspraak-breed niet/onvoldoende te zijn (een enkele rechter uitgezonderd). De vraag komt dan natuurlijk op: hoe dan wel?

1. Forensisch onderzoek: Als eerste behoort o.i. tot het recht van het kind dat deze geïnformeerd wordt over de invulling van de ouderlijke plichten en de dynamieken die mogelijk aanleiding hebben gegeven voor diens ‘keuze’. Die patronen dienen eerst forensisch te worden uitgezocht.
2. Commitment van de coalitie-ouder: De coalitie-ouder dient zich onvoorwaardelijk te committeren aan een positie uitkomst.
3. Consequenties route A: coalitie-ouder werkt wel mee: Wil de coalitie-ouder wél meewerken, dan kunnen de bevindingen worden gedeeld met het kind. Eventuele effecten daarvan in het kind zouden dan door beide ouders (plus hulpverleners) worden opgevangen.
4. Consequenties route B: coalitie-ouder werkt niet mee: Wil die ouder zich niet committeren of stribbelt die tegen, of bedient die zich van tactieken zoals ‘meestribbelen’, dan is de enige mogelijke oplossing nog hetgeen een programma als Family Bridges voorstaat.

O.i. is variant waarin de coalitie-ouder wél meewerkt bezien vanuit het kind altijd te prefereren, echter de praktijk wijst uit dat er jaarlijks zeer veel coalitie-ouders zijn die gewoon niet tot inzicht komen, laat staan daar een bestendige gedragsverandering aan koppelen. Dit maakt o.i. dus ook noodzakelijk dat er ook in Nederland een programma komt als Family Bridges met een navenant team van ’transitie’-specialisten.

Wist je dit?